‘Wij strijden als Don Quichot om onze monumenten te behouden in Groningen’, vertelt Goos Gosling Slotegraaf. Hij meldt zich als tipgever voor ons dossier Schade Gasboringen. Goos maakt zich zorgen over de sloop van monumenten die zo kenmerkend zijn voor het landschap in de kop van Groningen. Hij woont zelf in een oude smederij in Zandeweer, een dorpje in het aardbevingsgebied. Geen officieel rijksmonument, maar ook historische boerderijen en woningen zónder monumentenstatus worden volgens hem bedreigd.
‘De tijd dringt, ‘vindt niet alleen Goos, die secretaris is van de Vereniging Groninger Monument Eigenaren. Die vereniging ziet met lede ogen aan dat boerderijen en andere monumentale panden scheuren en verzakken door de gaswinning. ‘De sloophamer hangt als een zwaard van Damocles boven de hoofden van de monumenten en hun eigenaren. Wij weigeren te accepteren dat het Groninger erfgoed wordt gesloopt. In Usquert bijvoorbeeld staan veel rentenierswoningen van gefortuneerde herenboeren. Allemaal architectonische pareltjes. Je wil toch niet meemaken dat die allemaal gesloopt worden?’
Plastic schoorstenen
Maar dat is niet het enige probleem. Ook het herstel van schade aan monumenten gaat niet goed. Het Centrum Veilig Wonen (CVW), de organisatie die ook verantwoordelijk is voor de schade-afhandeling, bemoeit zich ook met het herstel van panden. Maar niet op de manier zoals dat zou moeten gaan, vindt Goos. ‘Het CVW wil bijvoorbeeld plastic schoorstenen plaatsen op monumenten. Of ze herstellen een gebouwtje met kloostermoppen (bouwstenen) uit de 13e eeuw met gewone bakstenen.’
Volgens hem handelen het CVW en de NAM, de Nederlandse Aardolie Maatschappij, in strijd met het hersteltraject zoals dat gebruikelijk is voor monumenten. De normale procedure is dat deskundigen en níet de subsidieverstrekker, in dit geval de NAM, toestemming verlenen over de wijze van herstel. Dat doen zij op basis van bestaande wet- en regelgeving voor monumenten. ‘De NAM mag zich niet uitspreken hoe monumenten hersteld worden, maar dat doen ze wel.’
Aardbevingsbestendig
Goos heeft meer zorgen. Zijn woning maakt deel uit van het versterkingsprogramma dat woningen aardbevingsbestendig moet maken. Bouwkundig versterken betekent dat de constructie van een woning sterker wordt gemaakt, zodat die beter bestand is tegen aardbevingen. Het gaat bijvoorbeeld om het versterken van verbindingen tussen vloeren en muren, het vervangen van muren of het versterken van de fundering. Een grote operatie, waarvoor veel bewoners hun huis uit moeten.
Goos is initiatiefnemer van de Vereniging Dorpsbelangen Zandeweer. Hij zit regelmatig om de tafel met de gemeente, bewoners en ander partijen die betrokken zijn bij het versterken van woningen. Er is nog veel onduidelijkheid en onrust onder bewoners over hoe de versterkingswerkzaamheden gaan uitpakken.
‘Als alle huizen in het dorp moeten worden versterkt, wat staat ons dan te wachten? Een jarenlange bouwput? Zeg het maar, niemand die het weet. Wat er verder op ons afkomt, geen idee! We kijken in een zwart gat.’
Woningbezitter beslist
De Nationaal Coördinator Groningen (NCG) voert de regie over de inspecties en het versterken van woningen in het aardbevingsgebied. De NCG is een samenwerkingsverband van twaalf Groninger gemeenten, de provincie Groningen en het Rijk. Centrum Veilig Wonen, die ook de schade-afhandeling doet, voert woninginspecties en de versterking uit. Het plan om een woning te versterken wordt pas definitief uitgevoerd als de eigenaar/bewoner ermee instemt. Tenzij er sprake is van een onveilige situatie. In dat geval is een bewoner verplicht om de woning te versterken en veilig te maken.
Niet iedereen in Zandeweer wacht de versterkingsoperatie af. Goos: ’Inmiddels staan hier in het dorp 4 huizen naast elkaar te koop, wat nogal veel is voor 1 weggetje in een klein dorpje...’
