‘De reden waarom wij dingen eten op dit moment is vooral gedreven door beloning. Dus als ik jou vraag: Wil je een ijsje? Dan zeg je ja. Waarom wil je dat ijsje? Dat heb je helemaal niet nodig, maar je vindt het gewoon lekker. Een appel beloont veel minder.’ Teun van de Keuken is op bezoek bij voedingswetenschapper Renger Witkamp aan de Wageningen University & Research. Voor ons onderzoek naar afslankmiddelen vraagt Teun zich af in hoeverre wij worden tegengewerkt door ons eigen lichaam.
Teun en Renger zijn in een opstelling waar onderzoekers kijken naar voedselvoorkeuren en smaakbeleving van proefpersonen. Teun krijgt van Renger twee stukjes chocola: ‘Waar heb je nu het meest zin in, wat trekt je het meest aan en waarom heb je er zin in? Teun: ‘Bij voorbaat heb ik al het meest zin in deze (hij wist naar een stukje Twix). Omdat ik weet dat daar zo’n krokant laagje in zit.’ Renger: ‘Je eet hem ook omdat je je kunt herinneren van de vorige keer dat je het lekker vond en vooral dat er veel calorieën in zaten.’
Terug naar de evolutie
Teun vindt dat gek, want hij wil juist minder calorieën tot zich nemen. Dus rationeel weet hij: in dat stukje Twix zitten de meeste calorieën. Die moet ik dus niet nemen. Renger legt uit hoe het biologisch werkt: ‘Jouw hersenen herinneren jou eraan: ‘Hee, Teun daar is eten te halen’. Dat kun je terugleiden tot de evolutie: elke calorie kon voorlopig je laatste zijn. Dus dan was het heel handig om je te herinneren: daar zitten veel calorieën in.’ Teun: ‘Dat is heel gek, want eigenlijk denk ik: ‘Dat is slecht voor mij’.’
Renger: ‘Het vervelende is dat we eigenlijk vechten tegen onze eigen biologie, onze oerdrift. Je hebt twee oerdriften: seks en eten. En dat eten is echt om te overleven. Op dit moment leven we in een obesogene omgeving: de hele omgeving is erop gericht om ons te verleiden om te gaan eten. Als je door het winkelcentrum loopt, komen de geuren bij je binnen. Je ziet al die lekkere dingen. En jouw biologie denkt: Ik wil eten.’
Volgens Renger strijden we constant tegen onze eigen biologie. ‘En dat is echt heel moeilijk, dat is echt een oerdrift waar we mee te maken hebben. Zoals jij daar nu zit heb je waarschijnlijk energie voor een hele maand. Gek genoeg zegt toch jouw lichaam: bijvullen die tank. Alsof je een auto hebt, waarbij de tank al na 1 liter verbruikt te hebben, zegt: Bijvullen die hap.’
Oerinstinct
Meer dan de helft van de Nederlanders heeft overgewicht. Is deze constante strijd tegen onze eigen biologie dan de reden dat zovelen van ons te dik zijn? Renger: ‘Ja, het is vooral dat oerinstinct. Onze hersenen hebben zich zo ontwikkeld dat wij prettige gevoelens krijgen bij calorieën. Dat heet beloning. Simpel gezegd is de oplossing: niet (teveel) eten. Maar dat is veel te moeilijk. Het is een oerinstinct waartegen je knokt.’
