‘Kinderen worden al tijdens de zwangerschap blootgesteld aan de fijne deeltjes in de lucht. Die deeltjes circuleren in het bloed van de moeder en komen, via de baarmoeder, ook bij het kind terecht. En dat kan op latere leeftijd zorgen voor psychische gezondheidsproblemen,’ aldus de neurowetenschapper.

Het onderzoek werd gedaan onder 783 kinderen die onderdeel uitmaken van het Generation R project, een groot bevolkingsonderzoek in Nederland, waarbij zwangere vrouwen en hun kinderen worden gevolgd. Bij deze kinderen is tijdens de zwangerschap gekeken naar de blootstelling aan fijnstof en stikstofdioxide op hun woonadres. Ruim zeven jaar later zijn er hersenscans gemaakt. Hanan El Marroun: ‘Daarop is te zien dat er verschillen zijn in dikte van de hersenschors. Uit onze studie is een verband te zien tussen een grotere blootstelling aan fijne deeltjes en een dunnere hersenschors bij kinderen.’

Volgens de onderzoekers gaat het om een vrij stabiel verband tussen deze beide factoren. ‘In ons onderzoek hebben we er namelijk ook voor kunnen zorgen dat er verschillende sociale factoren, zoals leefstijl en opleidingsniveau, zijn uitgesloten,’ aldus El Marroun.

Hersenen van foetus kwetsbaar

Ze legt uit dat de hersenen van een foetus nog erg kwetsbaar zijn en moeite hebben om de giftige stoffen te weren. En dat kan op latere leeftijd invloed hebben op de dikte van de hersenschors. Maar wat zijn de gezondheidseffecten daarvan? ‘Het gebied waar we de hersenverschillen zien, is het gebied dat onder andere gaat over zelfbeheersing en impulsief gedrag. Een dunnere hersenschors kan dus mogelijk zorgen voor bijvoorbeeld concentratieproblemen, ADHD en verslaving op lange termijn,’ zegt El Marroun.

Onder de norm

Opvallend is het gegeven dat de effecten ook al optreden onder de huidige gestelde ‘veilige’ Europese normen voor luchtkwaliteit. Eerder berichtten we al dat Nederland zich aan deze Europese normen moet houden, maar dat de World Health Organisation (WHO) voorstander is van een luchtkwaliteitsnorm die de helft lager ligt. Ook El Marroun zou graag zien dat de WHO-norm gevolgd wordt. ‘Vanuit gezondheidsoverwegingen zou dat zeker een goede zaak zijn,’ aldus de onderzoeker.

Wat zegt dit over ultrafijnstof?

In ons onderzoek Overlast vliegverkeer richten wij ons op de uitstoot van vliegtuigen en de zorgen van omwonenden van luchthavens over de aanwezigheid van ultrafijnstof in hun leefomgeving. Een fijnstof variant die kleiner is dan 0,1 micrometer. We zijn dan ook benieuwd of dit onderzoek iets zegt over de mogelijke gezondheidseffecten van ultrafijnstof.

De groep kinderen die door El Marroun is onderzocht, is woonachtig in Rotterdam en bij hen is niet specifiek gekeken naar ultrafijnstof. ‘Dat komt ook omdat er toen wij tien jaar geleden met dit onderzoek begonnen nog niet veel bekend was hierover en het bovendien lastig meetbaar is. We hebben in deze studie vooral gekeken naar de grotere deeltjes, de PM2,5 en PM10,’ aldus de onderzoeker. ‘We hebben ook geen verband gevonden met de grootte van de deeltjes.'

De onderzoekers zijn echter wel benieuwd wat de effecten van ultrafijnstof op de hersenen van deze groep kinderen zijn, maar daar is meer onderzoek voor nodig. El Marroun: ‘We zijn momenteel met een nieuwe studie bezig waarin we kijken naar de blootstelling van fijnstof in de kindertijd. Omdat we inmiddels een nieuwe meetmethode hebben, kunnen we daardoor ook beter kijken naar de effecten van ultrafijnstof.’