“Deze woningen waren volledig weggeslagen. En de boxen ook,” wijst Linda Frantzen aan. Zij is één van de bewoners van de Beukenhorst, een flatgebouw in Diemen. Een gasexplosie op 4 september 2014 verwoestte een deel van het gebouw en kostte twee levens. Vijftien mensen raakten gewond. De knal was het gevolg van graafschade aan een gasleiding in de flat
Graafschade is schade aan kabels en leidingen door mechanische graafwerkzaamheden. De ramp in Diemen is niet het enige graafschadegeval in Nederland. In 2019 raakte er 40.561 keer een kabel of leiding beschadigd tijdens het graven. Lang niet alle graafschadegevallen zijn levensbedreigend, maar elke graafbeweging brengt risico’s met zich mee. Gevaar is niet het enige nadeel, ook leveringsonderbrekingen en economische schade hebben grote gevolgen.
Graafschades voorkomen
Daarom bestaan er ook wetgeving en richtlijnen om graafschades te voorkomen. De wet WION (inmiddels WIBON) bestaat sinds 2008. In 2017 kwam de graafsector met de CROW 500-richtlijn ‘zorgvuldig graven’. Zowel de wet als de richtlijn zijn gericht op het terugdringen van de hoeveelheid graafschades door goede samenwerking binnen de sector. Desondanks daalt het aantal graafschades niet.
De graafketen heeft de richtlijn CROW 500 zelf opgesteld, met instemming van alle betrokken partijen. De richtlijn richt zich op de gehele graafketen, van de opdrachtgever tot graafmachinist. Als elke schakel zijn verantwoordelijkheid voor zorgvuldig graven neemt, zal de hoeveelheid graafschades dalen tot een minimum. De richtlijn wordt gehanteerd in de graafsector en de rechtspraak.
Gemeenten moeten hun steentje bijdragen
Om de hoeveelheid graafschades terug te dringen, moet iedereen zijn steentje bijdragen. In de keten spelen de Nederlandse gemeenten een belangrijke rol: ze beheren de riolering, verlenen vergunningen voor bouwprojecten en doen aanbestedingen voor hun eigen projecten. Gemeenten zijn daarmee dus opdrachtgever, netbeheerder én – niet te vergeten – eigenaar van de grond.
Ondanks het belang van de rol van gemeenten, blijkt dat de lokale overheden vaak weinig aandacht hebben voor het zorgvuldig graven. Robert-Jan Looijmans is toezichthouder van de WIBON bij Agentschap Telecom. “Het implementeren van de CROW 500 richtlijn bij de gemeenten gaat erg langzaam
We zijn nog geen opdrachtgever tegengekomen die volledig CROW 500-proof werkt.”
Omdat het implementeren volgens Agentschap Telecom nog te langzaam gaat, heeft de toezichthouder een deadline in gesteld. De gehele sector moet op 1 januari 2022 CROW 500-proof graven.
Verborgen probleem
Grote gemeenten als Rotterdam en Amsterdam hebben hele afdelingen voor kabel- en leidingzaken, maar voor kleinere gemeenten is dit moeilijker te organiseren. De problematiek blijft daarnaast ook onzichtbaar, weet branchevereniging Bouwend Nederland: “Je kunt kabels en leidingen niet zien, want ze liggen onder de grond.” Het probleem blijft zo letterlijk verborgen.
Dat gemeenten de CROW 500 onvoldoende implementeren, ligt niet alleen aan de verborgenheid van het probleem. Wanneer er graafschade ontstaat, krijgt de graafmachinist altijd de schuld. De WIBON en de CROW 500 focussen alleen op communicatie en niet op de afhandeling van graafschade. Dit betekent dat wanneer een opdrachtgever zijn verantwoordelijkheden niet nakomt, de schuld nog steeds bij grondroerders komt te liggen.
Vicieuze cirkel doorbreken
“Zolang de schade alleen wordt gedekt via het privaat recht, en de grondroerder het altijd maar oplost met de verzekeraar, dan verandert er helemaal niets,” vertelt Nico Willemsen van branchevereniging Cumela. “Zolang we niet uit deze vicieuze cirkel komen, zal de situatie nooit veranderen.”
