‘Onzuiver’

Op het industriegebied aan de rand van Veendam rijdt een vrachtwagen het terrein van Nedmag af. ‘Pure Health and Earth, jouw bron van zuiverheid’, staat erop. “Ik vind het juist heel onzuiver wat er allemaal gebeurt,” zegt Jean-Pierre Dessart van de actiegroep Stop Zoutwinning. We staan te kijken naar de roomwitte fabrieksgebouwen waar het gewonnen zout wordt verwerkt.

Je kunt het hier niet zien, maar uit metingen en het milieujaarverslag blijkt dat Nedmag een aanzienlijke impact op de leefomgeving heeft.

Nedmag, dat onder meer zout levert aan wellness-bedrijven en de voedingsmiddelenindustrie, loosde volgens de emissieregistratie in 2021 4,8 kilo kwik en 536 kilo lood op de Waddenzee. Met die hoeveelheden spant het bedrijf de kroon in Nederland. In 2010 ging het nog om 0,9 kilo kwik en 47 kilo lood. De lozingen namen dus over de tijd toe.

Luister naar de uitzending van Niels Heithuis:

Lozingen ondanks slechte waterkwaliteit

Dat is opvallend, omdat de waterkwaliteit van het gebied waar de lozingspijp uitkomt, slecht is. Het gaat om de Dollard, onderdeel van werelderfgoed Waddenzee. Daar wordt gemiddeld twaalf keer te veel kwik in het water gemeten ten opzichte van de norm uit de Kaderrichtlijn Water.

Te veel kwik in schelpdieren en vis

Ook in schelpdieren en vis wordt te veel kwik aangetroffen.Toch doet Nedmag formeel niks verkeerd, want in de vergunning (uit 2008) staan geen limieten voor zorgwekkende stoffen in het afvalwater. Er wordt gewag gemaakt van ‘minuscule hoeveelheden’ zware metalen in het afvalwater, die slechts gemonitord hoeven te worden. Maar maximale concentraties en jaarvrachten worden niet genoemd.

De Omgevingsdienst Groningen, die moet toezien op dit grote chemische bedrijf, staat dan ook machteloos. “Als er geen duidelijke normen in een vergunning zitten, dan kun je als handhaver niet zo veel,” zegt milieu-inspecteur Hilly Oosting die toezicht houdt op dit bedrijf.

Toezichthouder te druk

Waarom zijn die normen er nooit ingekomen? Door de jaren heen zijn er genoeg aanleidingen geweest om de vergunning aan te scherpen, zoals nieuwe wetgeving. “Zou wel logisch zijn, maar ja, dan denk ik ook aan de werkdruk die er is. Elke verandering in wetgeving die je eigenlijk binnen een bepaalde tijd zou moeten meenemen, dat is geen doen voor ons.”

Ook Rijkswaterstaat, verantwoordelijk voor de waterkwaliteit in de Waddenzee, trok nooit aan de bel. Rijkswaterstaat bevestigt dat in gesprekken met de omgevingsdienst “niet aan de orde is geweest” om de vergunning uit 2008 eens te herzien.Inmiddels praat de omgevingsdienst wel met Nedmag over een modernisering van de vergunning. Maar de gesprekken over zo’n ‘revisie’ lopen al 2 jaar, zonder resultaat. Volgens een woordvoerster van Nedmag is er discussie over de limieten die moeten worden toegepast. "Er zijn complexe normen en meetmethoden in het spel, wat leidt tot onzekerheden en onduidelijkheden in de beoordeling van de situatie, waarbij verdere afstemming met het bevoegd gezag (de provincie, red.) nodig is."

Negatief effect op milieu nu aangetoond

In die discussie is een ding duidelijk geworden: de lozingen bij het uiteinde van de pijp hebben volgens de huidige maatstaven een negatief effect op het milieu. Dat blijkt uit een zogeheten ‘immissietoets’. Dit is een papieren exercitie waarin wordt vastgesteld wat de impact van de lozing is. Nedmag schrijft zelf in het Vermijdings- en Reductie Programma Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS): “Uit de immissietoets blijkt dat verschillende ZZS niet voldoen, uitgaande van de maximaal gemeten concentraties.”

Het gaat daarbij niet alleen om kwik, maar ook om kobalt en cadmium.

Te veel lood in de lucht

Uit datzelfde rapport blijkt dat Nedmag al geruime tijd te veel lood uitstoot via haar schoorstenen in Veendam. Voor lood-emissies naar de lucht bestaan namelijk wél normen. Die staan in de wet. In één kubieke meter afvallucht mag slechts 0,05 milligram lood voorkomen, want lood is erg schadelijk. Maar bij Nedmag zijn in 2021 en 2022 bij meerdere emissiepunten veel hogere waarden gemeten.

Hier grijpt de Omgevingsdienst Groningen wel in. De toezichthouder wil dat het bedrijf voor 1 april volgend jaar alsnog aan de norm voldoet. De dienst is van plan aan deze eis een dwangsom te verbinden. Voor elk kwartaal dat de overtreding na 1 april nog voortduurt, zou Nedmag een half miljoen euro moeten betalen.

Het gaat om een 'voornemen tot last onder dwangsom' waar het bedrijf formeel nog bezwaar tegen kan maken.

Nedmag is overigens de op twee na grootste uitstoter van lood in de lucht, na Tata Steel en Nyrstar in Budel.

Actiegroep Stop Zoutwinning: ‘Verbijsterend’

De actiegroep Stop Zoutwinning vindt de situatie rond de zoutwinning en de fabriek onaanvaardbaar. “Het bedrijf stond bij ons al slecht bekend,” zegt Jean-Pierre Dessart, “maar dit vind ik ook zorgwekkend. En wij vinden sowieso wat zij veroorzaken, bodemdaling, CO2-uitstoot, looduitstoot, sulfaten en kwik op de Eems-Dollard, allemaal niet acceptabel! Verbijsterend dat dit maar door mag gaan.”