Een knapperend haardvuurtje, warm en gezellig toch? Het is minder onschuldig dan veel mensen denken. Houtkachels en openhaarden zorgen in Nederland voor bijna een kwart van alle fijnstofuitstoot*. Dat is vier keer zoveel als de fijnstofuitstoot van wegverkeer. En dat is zorgelijk tot zeer zorgelijk voor de volksgezondheid, zeggen de gemeenschappelijke GGD’s. Terwijl er de laatste 10 jaar een flinke groei is van bedrijven die houtkachels of brandhout verkopen. Dat blijkt uit onderzoek van onderzoeksjournalistiek platform Pointer (KRO-NCRV).
Pointer bevroeg 25 Gemeentelijke Gezondheidsdiensten (GGD's) over houtrookoverlast, 96 procent vindt houtrook zorgelijk tot zeer zorgelijk voor de volksgezondheid. In een tv-uitzending over houtrook in 2016 van Pointers voorganger de Monitor zijn de GGD’s ook bevraagd. Unaniem vonden ze destijds dat mensen te weinig beschermd werden tegen houtrook, en dat er meer maatregelen nodig waren. Er lijkt ruim 7 jaar later dus weinig veranderd, volgens de GGD’s.
‘Niet wenselijk’
In de afgelopen 10 jaar is er een flinke groei geweest van het aantal bedrijven dat kachels en haarden verkoopt, blijkt uit cijfers die Pointer heeft opgevraagd bij de Kamer van Koophandel. Het aantal geregistreerde bedrijven dat brandhout verkoopt is bijna verdubbeld. In de cijfers van de emissieregistratie blijkt dat, na een dalende trend sinds 2010, de fijnstofuitstoot door kachels en haarden sinds 2020 juist weer stijgt. Een trend die kennisinstituut TNO ook signaleert. “De verwachting is dat mensen meer gaan stoken door de hogere energieprijzen, en dat dus het aandeel van fijnstof door houtstook zal stijgen, dat wordt alleen maar meer,” zegt Paula Bronsveld van TNO. “Om houtstook te kunnen reguleren zijn handvatten en regelgeving voor gemeenten hard nodig.”
Houtrook bevat schadelijke stoffen, zoals fijnstof en ultrafijnstof. Uit onderzoek van de Universiteit Utrecht, TNO, RIVM en GGD Amsterdam blijkt dat mensen vaker benauwd zijn en verkoudheidsklachten ervaren op dagen met veel houtrook in de buitenlucht. En mensen met COPD of astma blijken meer medicatie nodig te hebben op die dagen. Van de 1,2 miljoen Nederlanders met een longziekte, geven 750.000 aan regelmatig benauwd te zijn door houtrook, aldus het Longfonds.
En fijnstof afkomstig van houtstook neemt dus toe. “Voor de lokale luchtkwaliteit, en daarmee ook voor de gezondheid van mensen, is dit niet wenselijk”, zegt demissionair staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat Vivianne Heijnen over de groei van houtkachels tegen Pointer. Ze wil inzetten op voorlichting, er komt een landelijke campagne dit jaar nog. Maar wanneer deze precies start, kan de demissionair staatssecretaris niet zeggen.
In het kader van het Schone Lucht Akkoord (SLA) werkt het ministerie samen met provincies en gemeenten aan het permanent verbeteren van de luchtkwaliteit, aldus de demissionair staatssecretaris. De nieuwe omgevingswet biedt nieuwe mogelijkheden voor gemeenten om regels te stellen. Het ministerie ontwikkelt hier momenteel blauwdrukken voor, zodat “gemeenten die dat willen, relatief laagdrempelig maatregelen kunnen nemen op het gebied van houtstook”, aldus demissionair staatssecretaris Heijnen.
Onbeschermd
De overheid moet meer maatregelen nemen om de overlast van houtrook tegen te gaan, melden alle GGD’s. 96 procent vindt dat de overheid te weinig doet om mensen te beschermen in hun gezondheid.
Welke maatregelen zijn nodig? Een grootschalige publiekscampagne over de gezondheidsrisico’s van houtrook, vindt driekwart van de GGD’s. Een campagne waar de nadruk ligt op de gezondheidsgevolgen en niet op schoner stoken, vindt de GGD Amsterdam. “Schoon stoken bestaat niet en is een misleidende term. Stokers denken dan goed bezig te zijn en geen overlast meer te veroorzaken. Helaas komen er altijd giftige stoffen vrij,” benadrukt de GGD Amsterdam. “Ook bij gecertificeerde kachels en schoon droog hout.” Ook regelgeving is nodig. 60 procent pleit voor een lokaal stookverbod bij code oranje of rood van de Stookwijzer, een online tool van de overheid die met codes aangeeft of het verantwoord is om in jouw buurt te stoken.
De staatssecretaris wil voorlopig geen landelijke regels instellen, maar inzetten op vrijwillig minder stoken. In reactie op de resultaten van de vragenlijst zegt demissionair staatssecretaris Heijnen: “Veel mensen zijn simpelweg niet op de hoogte van de nadelige gezondheids- en milieueffecten van houtstook. Er lijkt dus nog verdere winst te behalen in het bewustmaken van de negatieve effecten op gezondheid en milieu bij mensen."
*het betreft de deeltjes die kleiner zijn dan 2,5 micrometer doorsnee.
Bekijk onze uitzending over houtrook hieronder:
Wil je op de hoogte blijven van dit onderzoek?
Elke week sturen we je onderzoeksverhalen, tips van de redactie, en verhalen die je nog van ons kan verwachten.
