We spreken met Victor Lamme, hij is hersenonderzoeker bij de UVA (Universiteit van Amsterdam) en werkt bij marktonderzoeksbureau Neurensics. Zij doen marktonderzoek , bijvoorbeeld voor adverteerders die reclamecampagnes willen uittesten op proefpersonen. Voor een onderzoek, op ons verzoek, worden foto’s aan proefpersonen getoond, bijvoorbeeld van een broodje kroket, een gevulde koek, een gezond broodje met kaas, terwijl ze in een fMRI-scan liggen. Tegelijkertijd wordt er gekeken wat dat in de hersenen teweegbrengt. Er komt een aantal interessante conclusies uit.

Wat is de invloed van de omgeving?

‘Je ziet dat de ongezonde omgeving je veel meer trek laat krijgen in snacks,’ vertelt Lamme. ‘Het is ook gewoontegedrag, wij zijn sociale dieren. Als het de norm is om ongezond te zijn, dan geven we daar gemakkelijker aan toe.’ Je zou denken dat een gezonde omgeving mensen verleidt om ook een gezonde keuze te maken, maar dat is niet het geval. ‘Helaas pindakaas. Je kan mensen wel van de snacks afhelpen, maar om ze aan het fruit te krijgen, dat lukt niet zomaar. Het is best lastig om mensen een gezonde keuze te laten maken.’

De begeerte voor snacks is dus diep verankerd in ons brein?

‘We weten al langer dat ons lichaam is afgesteld op vet, suiker en zout, om maar zoveel mogelijk calorieën op te slaan. Dat leer je mensen niet af, dat hebben we meegekregen uit onze evolutie. We zijn al miljoenen jaren op zoek naar vetten, koolhydraten en suikers, omdat het snel en veel calorieën oplevert. Vroeger waren calorieën dun gezaaid. Maar ons brein is nog steeds hetzelfde dus we zijn daar nog steeds naar op zoek. Dat verander je niet, dat kan je ook niet veranderen en daarom is het zo moeilijk om eetgewoontes te veranderen. Het zit letterlijk heel diep in ons. Je kan niet tegen de menselijke natuur in strijden om mensen dat af te leren.’

Maar als we de menselijke natuur niet kunnen aanpakken, hoe moeten we onze omgeving dan inrichten?

‘Het idee is: we zetten wat gezonde opties neer en dan gaan mensen dat wel kiezen. Maar zo werkt het dus niet. De ongezonde opties moeten er gewoon niet zijn. Of ze moeten veel moeilijker te bereiken zijn, of duurder of verder weg. Het moet je veel meer moeite of geld kosten om die ongezonde optie te kiezen, want anders kies je toch, zeker op een onbewaakt ogenblik zoals bij een tankstation, voor de ongezonde snack. ‘

Veel ziekenhuizen zeggen: wij staan ook voor keuzevrijheid, dus als we een gezonde keuze aanbieden, dan mogen de mensen kiezen en kiezen ze het gezonde.

‘Dat is een mooie hoop, maar daar mag je niet van uitgaan. Mensen kiezen van nature niet voor het goede. Je moet dat echt de goede kant op duwen en dat doe je alleen door de ongezonde keuze onmogelijk te maken. Wat we ook gezien hebben in het onderzoek, is dat een gezonde keuze leuk is en aardig maar heel moeilijk te beïnvloeden. Wat je wel kunt beïnvloeden, zijn die ongezonde keuzes.’

Dus als een ziekenhuis zegt: Wij willen dat mensen gezonder gaan eten dan moeten ze de ongezonde waar uit het ziekenhuis verwijderen?

‘Ja, weg met de saucijzenbroodjes en de kroketten want daar kiezen mensen dan toch voor. Ik ook trouwens als ik in een ziekenhuis ben.’

Maar dan zeggen mensen weer: dat is betutteling.

‘Maar soms is betutteling best wel handig. Als het over roken gaat dan vinden we het prima. Soms moet dat een beetje om de mensheid vooruit te helpen.’

We komen allerlei ongezonde producten tegen in ziekenhuizen, zelfs automaten met energy drinks. Dat is dus allemaal wel goed voor de klandizie?

‘Dat is het probleem. Het gaat altijd over geld.’