Het dark web, het versleutelde gedeelte van het internet, staat vooral bekend als toegangspoort voor online drugshandel. Sinds de komst van Silk Road in 2011, een soort webwinkel voor onder andere drugs, hebben tientallen vergelijkbare marktplaatsen de revue gepasseerd. De belofte was telkens weer hetzelfde: de mogelijkheid tot anonieme handel in illegale goederen en diensten zoals drugs, illegale medicijnen en computervirussen. Die vlieger gaat alleen niet altijd op, want politie en justitie weten toch vaak in te grijpen. Maar er is nog een wereld te winnen, want er zijn ook een aantal blinde vlekken.
De eerste blinde vlek heeft te maken met het exporteren van drugs vanuit Nederland. We staan wereldwijd bekend staan om de productie en export van synthetische drugs zoals XTC, speed en de laatste jaren ook crystal meth. Volgens Shanna Mehlbaum, criminoloog en zelfstandig onderzoeker zijn de meeste drugs uit Nederland bedoeld voor de export: “De schattingen lopen uiteen van 70 tot 90 procent.”
Export
“Ik denk dat er nog best wel wat blinde vlekken zijn als het gaat om drugs en de rol van Nederland daarin”, zegt onderzoeker Mehlbaum. Dat we veel produceren, weten we onder andere door het grote aantal drugslabs die ontdekt worden. En dat aantal neemt alleen maar toe. Waar in 2019 nog 90 drugslabs ontdekt werden, waren dat er vorig jaar alweer 108. “Wat we echt veel minder goed weten, is waar de drugs naartoe gaan, hoe de tussenhandel verloopt en wie daarbij betrokken is.” Volgens Mehlbaum is het problematisch “omdat dit laat zien hoe weinig we eigenlijk nog weten van criminele netwerken in Nederland.”
Al jaren zetten buitenlandse overheden Nederland onder druk om de export van drugs via de post aan banden te leggen. Eerder deze week bleek uit cijfers van de douane dat het aantal onderschepte drugspost dit jaar ten opzichte van 2020, meer dan verdubbeld is. Waar het vorig jaar om 5.204 pakketten en brieven met drugs ging, waren dat dit jaar 12.712 onderscheppingen. Een woordvoerder liet weten: “Het is onmogelijk om alle uitgaande post te controleren. Dit moet wel het topje van de ijsberg zijn”. Een deel van deze post was afkomstig van een dark web marktplaats.
Dark web
Het dark web speelt een belangrijke rol in de export van drugs, maar hoe groot die rol is, is lastig te zeggen. Van XTC weten we dat bij 30 procent van het aanbod op de ondergrondse handelsplaatsen geadverteerd wordt als Nederlandse XTC, die ook hiervandaan verstuurd wordt. “Dit laat wel zien dat het dark web een belangrijk middel is voor de export van drugs uit Nederland”, zegt Rolf van Wegberg, cybercrime onderzoeker aan de TU Delft.”
De blinde vlek zit hem in de rest van de drugs, daar is namelijk moeilijker onderzoek naar te doen. Cocaïne maken we niet zelf in Nederland, maar wordt wel veel geëxporteerd vanuit Nederland. “Het feit dat XTC uit Nederland komt wordt gebruikt als kwaliteitskeurmerk, dus daar adverteer je ook mee. Bij cocaïne is dat niet het geval”, legt van Wegberg uit. “Dit maakt onderzoek doen hiernaar een stuk moeilijker.” Bij cannabis is er vertekening van de cijfers. Bij het aanbod van cannabis wordt nog wel eens beweerd dat de cannabis uit Nederlandse coffeeshops afkomstig is, “terwijl het dan helemaal niet vanuit Nederland verstuurd wordt.”
Niet altijd even toegankelijk
Met een beetje technische kennis is het niet heel erg moeilijk om een tripje op het dark web te maken en zelf drugs te bestellen op deze marktplaatsen. Het internet staat bomvol handleidingen hoe je dit zo veilig mogelijk kunt doen. Maar de omvang van het dark web is breder dan alleen deze marktplaatsen, en dat aanbod is een stuk minder toegankelijk. Zo kun je het dark web niet doorzoeken met zoekmachines zoals Google, maar je kunt ook niet zomaar een website in de browser intypen zoals de URL www.pointer.nl. Een URL op het dark web bestaat uit veel verschillende willekeurige cijfers en letters en eindigt op .onion. Dit maakt het voor criminelen erg gemakkelijk om bepaalde websites geheim te houden en alleen te verspreiden in bepaalde kringen.
En dat zorgt ook voor een andere grote blinde vlek. De meeste marktplaatsen hebben nog een soort ethische codes waardoor niet alles mag en kan. “Ondanks het grote aanbod van criminele goederen, zijn er ook restricties”, zeg van Wegberg. “Hele zware drugs zoals fentanyl mogen niet verkocht worden, maar wapens bijvoorbeeld vaak ook niet.” Maar daar houdt het alleen niet bij op. Meerdere websites op het dark web proberen toch te inventariseren welke pagina’s er te vinden zijn, een soort Google dus. Een van deze sites is Tordex. Aan de rechterkant van de pagina van Tordex is in realtime te zien waar mensen op zoeken en vaak wordt hier naar termen gezocht die met kinderporno te maken hebben. “Dat mag ook niet verhandeld worden op de marktplaatsen, maar op de rest van het dark web mag dat weer wel. Als je het dan over blinde vlekken op het dark web hebt, dan is dit er echt eentje.”
Politie
Het Team Cyber Enabled Crime (TCEC) van de Nederlandse Politie is ooit ingericht om criminaliteit op het dak web te beteugelen. De laatste jaren heeft het team zich alleen op andere vormen van criminaliteit gericht. “Als het gaat om opsporingsonderzoeken dan gaat het om prioriteren. Als je je capaciteit uitgeeft aan het ene onderzoek, dan kun je het niet meer inzetten op het andere onderzoek”, zegt Nan van de Coevering, de teamleider van TCEC. “Op persoonlijke titel vind ik het wel frustrerend dat we ons niet hebben kunnen richten op het dark web, maar als ik dan kijk naar wat Politie Nederland nog meer bereikt heeft, dan ben ik daar ook onverminderd trots op.”Nu zien ze bij de politie ook weer meer het belang in van onderzoek doen op het dark web. “We zien weer een toename in criminaliteit en we zetten als politie in op de onderzoeken die het meest frustrerend werken”.
