‘Mussen, kneuen…,’ vertelt Maaike Riemslag terwijl ze door de verrekijker tuurt. ‘Uilen, weidevogels. Hier zitten ook nog zwaluwen en in de bomen vleermuizen.’ Maar binnenkort ziet het groene weidelandschap in Wijkevoort, bij Tilburg er misschien wel heel anders uit.

‘Grote schoenendozen’ in het Brabants landschap

‘Het plan voor Wijkevoort is een groot industrieterrein, vooral met XXL-gebouwen. Dat zijn van die hele grote schoenendozen,’ vertelt ze wandelend door het Brabantse landschap. Blij is ze er allerminst mee. ‘Tilburg is al helemaal volgebouwd met industrieterreinen rondom, mag er dan nog een stukje natuur zijn?’

Boerderijen, groene weides en omwonenden. Soms moet alles en iedereen plaatsmaken voor de nieuwbouw van metershoge distributiehallen. Zoals Harry Franken, die boos en verdrietig is omdat hij er weg moet. 'Mijn huis wordt straks afgebroken. De gemeente heeft al een bod gedaan.'

De Monitor ontving diverse reacties van mensen die zich ergerden aan de zogenaamde ‘verdozing’ van het landschap. ‘Het wordt steeds voller en lelijker, stop met Nederland vol te plempen,’ reageert iemand op ons onderzoek.

Ook het College van Rijksadviseurs en het Planbureau voor de Leefomgeving constateerden afgelopen najaar, onafhankelijk van elkaar, dat het Nederlands landschap ‘verdoost’. Grote logistieke hallen worden overal in het Nederlands landschap neergezet, waarbij de regie ontbreekt, zo concluderen beide instituten. De Tweede Kamer wil ook maatregelen nemen om de verdozing een halt toe te roepen.

Bekijk hier onze uitzending over Verdozing in Nederland (tekst gaat verder onder de video):

‘Nederland is een dichtbevolkt land, we zijn een postzegelland. Dus moet je keuzes maken in waar je de dozen neerzet. En dat moet je niet alleen aan gemeenten overlaten’, aldus Kamerlid Mustafa Amhaouch (CDA). ‘Er moet een rem komen op de wildgroei aan internationale distributiecentra, en ruimte gegeven worden aan lokale en nationale logistieke centra.’

Grondverkoop: lucratief voor gemeente

De Monitor bekeek ook welke financiële belangen er spelen bij de verdozing. Wie verdient er eigenlijk aan de distributiecentra? ‘Het is goud geld voor projectontwikkelaars en bedrijfsmakelaars,’ vertelt bedrijfsmakelaar Raimond Weenink uit Tilburg. En dan gaat het vooral om nieuwbouw. Dit omdat het herontwikkelen van oude panden en bedrijventerreinen – een van de aanbevelingen van het College van Rijksadviseurs – een lastige puzzel is.

Doordat moderne distributiecentra veel groter zijn, zijn er vaak meerdere percelen nodig op een oud bedrijventerrein voor één nieuw distributiecentrum. Bedrijven moeten opgekocht worden of verplaatst, wat de situatie al snel uiterst complex maakt. Weenink: ‘Nieuwbouw is het makkelijkste wat er is.’

Voor een gemeente kan het ook een lucratieve business zijn om in te investeren. Een tipgever licht ons in over de uitbreiding van het bedrijventerrein DocksNLD in de achterhoek. Hier koopt de gemeente al landbouwgrond aan, terwijl het niet zeker is of de uitbreidingsplannen doorgaan.

Volgens kritische bewoners is dit een vorm van grondspeculatie door de gemeente: die zou hopen dat de grond na de wijziging van het bestemmingsplan meer waard wordt.

Wethouder Walter Gerritsen reageert: ‘Ja, het gaat geld opbrengen, maar dat is eenmalig en niet het hoofddoel. Ik wil graag het industrieterrein ontwikkelen, omdat het kansen biedt voor werkgelegenheid in de gemeente Montferland en de regio’. Gerritsen benadrukt dat het om een investering gaat, niet om speculeren.

Het College van Rijksadviseurs adviseert provincies meer regie te nemen om te voorkomen dat gemeenten op eigen houtje her en der distributiecentra neerzetten. En dat is precies wat de provincie Gelderland zegt te gaan doen.

De provincie is kritisch over de plannen van de gemeente: ‘Door alvast grond aan te kopen, loopt de gemeente een financieel risico. Het is namelijk nog onzeker of dit terrein ontwikkeld kan worden. De gemeente Montferland moet nog veel huiswerk doen en loopt op de troepen vooruit. De uitbreiding van DocksNLD past niet binnen de huidige afspraken.’

Online shoppen

Dat er in Nederland steeds meer grote distributiecentra verschijnen, is voor een belangrijk deel te wijten aan de populariteit van het online shoppen. De e-commerce-sector groeide de laatste 5 jaar met 20 procent. Online webreuzen hebben meestal een enorm assortiment en willen vaak snel kunnen leveren aan de klant. Dat vraagt om grote opslagruimtes.

Zo laat online kledingwinkel Zalando nu een megapakhuis bouwen in Bleiswijk om de West-Europese markt te bevoorraden. Met 140.000 vierkante meter wordt het een van de grootste distributiecentrum van Nederland, dat overigens wel op een bestaand bedrijventerrein wordt gerealiseerd; de voormalige bloemenveiling van FloraHolland.

Welbevinden

‘We willen binnen 24 uur onze spijkerbroek geleverd hebben. We willen iedere dag verse groente in de supermarkt, en dat de medicijnen op tijd in huis zijn. De logistiek draagt bij aan ons welbevinden’, stelt Remco Buurman.

Hij is directeur van Nederland Distributieland en promoot ons land bij bedrijven in het buitenland om zich hier te vestigen. Want de logistieke sector draagt bij aan onze internationale concurrentiepositie en Nederland heeft goede doorvoerhavens en opslagmogelijkheden, verklaart hij. ‘We zijn een draaischijf in Europa.’

Maar rijksadviseur Berno Strootman, die meeschreef aan het rapport over verdozing van het College van Rijksadviseurs, vindt dat we juist moeten oppassen met het aantrekken van internationale logistieke bedrijven. ‘Ik vind dat we heel voorzichtig moeten zijn met Europese distributiecentra die zich in Nederland willen vestigen,’ zegt hij.

Strootman pleit ervoor dat er meer regie moet komen om verdere verdozing van het landschap tegen te gaan. ‘Het rijk en zeker ook provincies moeten sturen op plekken waar het wel kan en niet kan.’ Hij vervolgt: ‘Je kunt zeggen: we hebben nu wel genoeg grond uitgegeven voor bedrijventerreinen. Je kunt het landschap maar een keer weggeven.’

‘Groei, groei, groei’

Terug naar Tilburg. We spreken wethouder Berend de Vries, die ons uitlegt waarom het beoogde bedrijventerrein bij Wijkevoort een goede plek is. ‘Het ligt langs de snelweg A58 en een belangrijke ontsluitingsweg. En aan de andere zijde ligt ook een bedrijventerrein. Maar er zijn ook plekken waar we in natuur en natuurontwikkeling investeren.’

Maaike Riemslag begrijpt niet waarom er nog meer landschap opgeofferd moet worden in Tilburg. ‘Waarom moet er nog steeds meer bij? Waarom alsmaar groei, groei, groei?,’ beklaagt ze zich over de grote distributiedozen. ‘Er moet een keer een eind aan komen.’