Opvallend is dat bijna alle politieke partijen dit jaar in hun programma iets over leegstand schrijven. “In eerdere verkiezingen heb ik dat nog niet gezien”, zegt Edwin Buitelaar, hoogleraar planologie van de Universiteit Utrecht.

De woningnood is hoog, terwijl tegelijk zo'n 90.000 huizen in Nederland al meer dan een jaar leegstaan, aldus het Centraal Bureau voor de Statistiek. Naast die huizen, kampen we ook met lege winkels, ongebruikte vakantiehuizen en vele vierkante meters ongebruikte kantoorpanden. Partijen doen daarom stevige voorstellen om dit tij te keren. Ze zeggen er alleen niet altijd bij hoe ze de hobbels willen overwinnen. “Dan lees ik: het stimuleren van splitsen”, zegt Buitelaar. “Maar dat strandt juist vaak in de uitvoering. Dus dan denk ik: hoe dan? Dat wordt dan niet concreet.”

Lees hieronder wat de plannen zijn van politieke partijen. En kijk 19 oktober om 22:10 uur naar de uitzending van Pointer over leegstand op NPO2.

PVV: Niets blijft onbenut

"Binnenstedelijk moet er beter gebruik van de ruimte worden gemaakt: naast woningbouw willen we meer transformatie van kantoor- en bedrijfspanden. Optoppen, splitsen en woningdelen – niets blijft onbenut. Daarnaast moeten we volop buitenstedelijk gaan bouwen: méér nieuwe, grootschalige woningbouwlocaties. Niet alleen straatjes erbij, maar ook hele buurten en wijken."

GLPvdA: Pak speculanten aan, voer heffing in

"Verhuren in plaats van leegstand. Het is niet uit te leggen dat tienduizenden woningen leegstaan. Dat doen vastgoedspeculanten soms bewust, omdat ze genoeg verdienen aan de waardestijging. Met een gemeentelijke heffing op langdurig leegstaande woningen gaan we ook leegstand tegen. Elke gemeente kan daarnaast een leegstandsverordening opstellen, zodat woningen die zonder goede reden langdurig leegstaan alsnog verhuurd worden. Het gemeentelijk belastinggebied wordt uitgebreid met een leegstandsheffing, en niet beperkt."

CDA: Voer een leegstandsheffing in

"We introduceren een leegstandsheffing in de wet: nu staan nog te veel panden onnodig leeg. We stimuleren gemeenten werk te maken van de leegstandsverordening. Bij het verlenen van een omgevingsvergunning komt er een bouwplicht binnen maximaal twee jaar."

SP: Belast leegstand en ga desnoods onteigenen

"Wij pakken de leegstand aan. Terwijl tienduizenden jongeren geen woning kunnen vinden, staan in Nederland 64 duizend woningen langer dan een jaar leeg. Daarnaast is er maar liefst 16 miljoen vierkante meter aan leegstaande kantoren en andere gebouwen verspreid over 226 duizend panden. Daar liggen kansen. Wij maken een einde aan langdurige leegstand. Leegstaande panden worden extra belast, zodat speculatie niet langer loont. Als eigenaren geen plannen hebben om de panden te gebruiken of geschikt te maken voor bewoning, kunnen gemeenten deze onteigenen."

"We zetten leegstand om in woonruimte. Gebouwen die nu leegstaan, worden zo snel mogelijk bewoonbaar gemaakt voor jongeren, starters, dak- en thuisloze mensen en andere woningzoekenden. Daarmee pakken we direct de woningnood aan, zonder te hoeven wachten op nieuwbouw. Wonen is belangrijker dan winst. Elk pand telt. We voeren een leegstandsheffing in om vastgoedeigenaren te bewegen de huurprijzen te verlagen of hun panden aantrekkelijker te maken."

D66: Lagere winkelhuur, belasten en onteigenen

"Ook de mogelijkheden van gemeenten om te kunnen sturen op bouw moeten worden uitgebreid. Van de mogelijkheid van onteigening wanneer woningbouwplannen onevenredig lang stilliggen tot het ingrijpen bij langdurige leegstand van gebouwen. Met een leegstandsheffing kunnen eigenaren van langdurig leegstaande panden beboet worden. Op die manier versnellen we de transformatie van leegstaande panden en voorkomen we verloedering."

"We onderzoeken of huurprijsregulering van winkelpanden kan helpen om de diversiteit te beschermen en leegstand te voorkomen."

VVD: Maak splitsen huis gemakkelijker

"We maken het eenvoudiger om bestaande panden in meerdere woningen te splitsen. Zo benutten we de bestaande ruimte beter en creëren we sneller betaalbare woonplekken. Ook het ombouwen van leegstaande gebouwen tot woningen wordt makkelijker gemaakt. Denk aan leegstaande kantoren, winkels of scholen die tot woonruimte kunnen worden getransformeerd. Daarnaast maken we het mogelijk om een microwoning in je achtertuin te plaatsen, bijvoorbeeld voor een student, starter of mantelzorger. We pleiten voor een lagere overdrachtsbelasting bij verkoop van gesplitste woningen."

Ja21: Beter benutten

Geen tekst over leegstand. Wel:
"Het benutten van de huidige vastgoedvoorraad door optoppen, transformeren en splitsen van gebouwen en woningen waardoor gebruik gemaakt kan worden van bestaande infrastructuur en de stikstofuitstoot beperkter is."

BBB: Bouw lege boerderijen om tot woningen

"Herbestemming agrarische panden en familiewonen vereenvoudigen. Leegstaande panden ombouwen tot woningen, zoals voormalige boerderijen, kantoren en fabrieken, moet makkelijker worden. Bouwen op eigen erf kan sinds de Wet Versterking Regie Volkshuisvesting. Dit moet maximaal worden benut en gemeenten moeten hiervoor duidelijke instructies krijgen. Bestaande woningvoorraad benutten. Woningdelen, het splitsen van woningen en kamerverhuur en hospitaverhuur worden eenvoudiger en aantrekkelijker gemaakt. De huurbescherming voor onzelfstandige en tweede woningen is voor veel mogelijke verhuurders een brug te ver. Die gaan we verder terugdraaien. We willen ook versoepeling van de verhuurregels voor studentenhuisvesting."

PvdD: Belast leegstand, en maak kraken weer legaal

"Een heffing op leegstand en braakliggende grond bij (woning)bouwprojecten maakt het onaantrekkelijk om panden leeg te laten staan en te speculeren met bouwgrond. Kraken is niet langer strafbaar. De Wet kraken en leegstand van 2010 schaffen we af."

"Om het creëren van woonruimte in goede banen te leiden, wordt een woonladder gebruikt. Allereerst wordt bestaande bebouwing slimmer benut. Denk aan het transformeren van kantoorpanden, het aanpakken van leegstand, het optoppen en splitsen van bestaande woningen en het stimuleren van doorstroming. Hiermee kunnen vooral veel éénpersoonswoningen gecreëerd worden."

"Vervolgens wordt er waar dat kan - zonder de leefbaarheid aan te tasten - binnenstedelijk gebouwd. Tot slot zal bebouwing aan de rand van bestaande woonkernen plaatsvinden. Lege bedrijfspanden worden herontwikkeld en krijgen een andere functie, zoals wonen. Nieuwbouw van kantoren en bedrijventerreinen wordt ontmoedigd. Op voormalige boerderijen kan worden geëxperimenteerd met woonvormen en -gemeenschappen, waarbij jong en oud samenleven en elkaar kunnen ondersteunen."

Denk: Belast ook niet gebruikte bouwgrond

"Om leegstand en het niet benutten van grond te kunnen aanpakken, kunnen gemeenten een leegstandsheffing of een heffing op braakliggende grond invoeren."

Volt: Belast leegstand zoals de Vlamingen dat doen

"De leegstand van woningen moet worden ontmoedigd. Volt pleit daarom voor de Vlaamse aanpak, een methode waarbij leegstand wordt aangepakt met een jaarlijks stijgende gemeentelijke belasting. Dit beweegt eigenaren om sneller in actie te komen als hun pand leeg staat."

Forum voor Democratie:

Geen tekst over leegstand. Wel over huurvoorrang:
"Verhuurders krijgen de vrijheid om zelf te kiezen aan wie zij verhuren. We stoppen de huisvesting van statushouders in sociale woningen en geven voorrang op wachtlijsten aan Nederlanders."

CU: Pak leegstand aan met een instrument

"We maken de instrumenten waar nodig makkelijker in gebruik, zodat er sneller en betaalbaar gebouwd wordt en leegstand effectief wordt aangepakt."

SGP: Splitsen, optoppen en de hospita

"Er wordt niet alleen binnenstedelijk, maar ook buitenstedelijk gebouwd. Tegelijk gaan we wel als een goed rentmeester met de beschikbare ruimte om. Verdichten als het kan, uitbreiden als het moet! Binnenstedelijk liggen er nog tal van kansen, onder andere door het transformeren van leegstaande winkel- en kantoorpanden. De SGP wil dat we de bestaande woningvoorraad veel beter gaan benutten door optoppen, splitsen en hospitaverhuur mogelijk te maken."

50plus:

Geen tekst over leegstand. Wel:
"Als ouderen kunnen doorstromen naar geschikte, levensbestendige en betaalbare huisvesting op de juiste locaties, dan kan de bestaande woningvoorraad efficiënter worden benut."

NSC: Schrap de vergunningen

"Het moet eenvoudiger worden om woningen te splitsen, op te toppen, of om leegstaande kantoorpanden te transformeren naar woonruimte. Waar mogelijk vergunningsvrij. Het is doodzonde dat in de huidige schaarste bestaande gebouwen niet benut worden. Dat vraagt om creatief denken. Vernieuwende ideeën van overheden en marktpartijen moeten niet langer stuklopen tegen een muur van wetten en regels. We investeren in innovatieve woonoplossingen zoals conceptbouw, fabriekswoningen en modulaire bouw. Zo kunnen woningen kwalitatief goed en toch snel worden gebouwd."

Bij1: Boete van een half miljoen

"Leegstand wordt keihard aangepakt. Er komt een verplicht openbaar leegstandsregister (inclusief dagteller en geregistreerde eigenaar) in de steden. Er komen hoge leegstandsboetes bij langdurige onnodige leegstand; als de eigenaar meerdere waarschuwingen negeert kan dit progressief oplopen tot 2,8% van de WOZ-waarde per maand, wat neerkomt op een boete van de volledige waarde van het pand in drie jaar. Er komen proactieve onteigeningsinstrumenten voor gemeenten met uitgebreide wettelijke grondslag. Er komt een door de overheid gesubsidieerd gemeentelijk fonds voor de onteigening van leegstaande woningen. Onteigende objecten mogen vervolgens alleen worden ingezet voor een maatschappelijke bestemming."

Kijk Pointer, 19 oktober om 22:10 uur op NPO2.