De regeringspartijen zijn het na maandenlang onderhandelen eens geworden over nieuwe wettelijke regels rondom draagmoederschap. Zo kan voortaan al vóór de geboorte worden vastgelegd dat niet de draagmoeder maar de wensouders het gezag over het kind hebben. Het is een grote doorbraak in ons onderzoek Kinderwens, over de strikte regels rondom draagmoederschap in Nederland.
Als een kind via een draagmoeder wordt geboren, kan nu pas na de geboorte via de rechter worden geregeld wie de ouders zijn. Het kabinet vindt dat al vóór de geboorte helder moet zijn wie de ouders zijn. De afspraken tussen draagmoeder en wensouder moeten al voor de bevruchting wettelijk worden vastgelegd. Nu is het zo dat de draagmoeder juridisch automatisch het gezag heeft.
‘Historisch’
Maar met deze nieuwe regels kunnen de wensouders meteen het gezag krijgen. ‘En dat is een historische doorbraak’, zegt Marieke Schoonenberg, gynaecoloog en medisch directeur van IVF-kliniek Nij Geertgen. Deze kliniek startte dit jaar als tweede kliniek in Nederland met IVF-draagmoederschap.
Homoparen
Het is de tweede grote doorbraak rond draagmoederschap in korte tijd. Tot voor kort was het in Nederland onmogelijk voor homoparen om voor IVF-draagmoederschap in aanmerking te komen. Tot dit jaar. Al in 2016 nam de beroepsvereniging voor gynaecologen NVOG het standpunt in om IVF-draagmoederschap onder strikte voorwaarden mogelijk te maken voor homoparen. Maar de klinieken, waaronder het VUmc waren huiverig om dat standpunt in de praktijk te brengen. Daar kwam eind vorig jaar verandering in. Uit een rondgang die wij deden onder zestien klinieken bleek dat twee klinieken van start gingen met draagmoederschap voor homoparen, waaronder Nij Geertgen, in het Brabantse Elsendorp. Twee andere klinieken overwogen dat te gaan doen.
Verantwoordelijkheid van de arts
Met deze stap werden voor veel mensen nieuwe kansen gecreëerd om een kindje te krijgen. Maar Schoonenberg vond het toen medisch, ethisch én juridisch wel een hele spannende stap. ‘Mijn grootste angst is dat de draagmoeder aan het einde van een behandeling zegt: ‘Ja sorry maar dit is mijn kind’. Waar sta je dan als wensouders? En waar heb ik als medisch directeur dan aan bijgedragen? Heb ik gefaald in de begeleiding? Ik ben als arts actief betrokken bij het creëren van deze kans. Dus daar zit wel een specifieke taak voor mij als arts.’ De nieuwe regels nemen dit dilemma slechts voor een deel weg. ‘Want de draagmoeder mag ook in deze nieuwe wet nog op haar beslissing terugkomen.’
Zes koppels van start
Al drie jaar wordt er binnen de muren van de kliniek in Elsendorp gesproken over het IVF-draagmoederschap. Maar nu zijn ze dan echt van start. Bijna vijftig paren hebben zich gemeld; van hetero- en homokoppels tot transgenders. Twee koppels zijn gestart met de behandeling. En daar komen er dit jaar nog vier bij. ‘Na drie jaar onderzoeken van de mogelijkheden en de risico’s zul je er op een gegeven moment een keer mee moeten beginnen. Dan kun je de verschillende casussen ook binnen de beroepsgroep van gynaecologen en embryologen voorleggen.’ Ze wil op die manier draagvlak creëren. ‘Laten we met elkaar samenwerken. En op die manier uitvinden wat wij als beroepsgroep wenselijk en verantwoord vinden. Dat is belangrijk want we begeven ons op een terrein waarvan we nog heel weinig kennis hebben. We hebben ruime kennis over de ontwikkeling van kinderen bij alleenstaanden en de lesbische ouders. Maar we kennen ook de verhalen over problemen met anonieme donoren. Hoe zal dat bij IVF-draagmoederschap zijn? Dat is het grote vraagteken.’
Het is zeker niet de bedoeling dat mensen een advocaat moeten betalen met een uurloon van 300 euro Marieke Schoonenberg, gynaecoloog
Eerste baby in 2020
Schoonenberg hoopt dat in 2020 de eerste baby uit de kliniek geboren zal worden. ‘In 2020 de baby en in 2019 de eerste positieve zwangerschapstest. Ik denk dat dat een mooi streven is. Daar zetten we ons nu voor in.’ Wat de behandeling gaat kosten en wie dat moet betalen, weet ze nog niet. ‘Dit zal niet vergoed worden. Dat is wel een punt.’ Het is dan niet zozeer de IVF-behandeling als wel de psychische en juridische counseling die het een kostbaar traject maakt. ‘Het is zeker niet de bedoeling dat mensen een advocaat moeten betalen met een uurloon van 300 euro.’ De kliniek heeft contacten met betrokken psychologen en juristen. Uiteindelijk hoopt Schoonenberg dat een deel van die zorg in de toekomst toch vergoed zal worden. ‘Als we met elkaar vinden dat die zorg eromheen essentieel is, dan zou ik willen streven naar een tegemoetkoming en/of vergoeding’.
Kijk hier onze uitzending over draagmoederschap terug.
