Haar antwoord: “Ik vind het lastig om te praten over de werkwijze binnen de IND, vooral omdat ik niet achter het beleid stond. Dat was voor mij ook de reden om de IND te verlaten. Helaas heb ik verschillende contracten moeten ondertekenen, waaronder een strenge geheimhoudingsplichtclausule.”

Werkwijze

Daarmee moeten we het doen. Maar haar verhaal triggert ons. Tegen welke persoonlijke vragen en belemmeringen loopt een beslismedewerker op? Kunnen deze binnen de IND een plek krijgen of zijn er te veel formele kaders? We hebben contact gehad met vreemdelingenadvocaten die ons vertellen over hun ervaringen met de IND, maar we willen vooral ook graag in contact komen met (oud-) IND’ers om hun kant van het verhaal te horen.

Advocaat Barbara Wegelin vertelt: “IND-medewerkers denken en doen nu nog te vaak iets als het mag ‘van het beleid’. Zelf denken en doen, los van het beleid maar binnen het relevante wettelijke kader, is zeldzaam en wordt nog onvoldoende aangemoedigd. Van de IND horen we dat de organisatie een cultuuromslag wil maken. Maar die wens is nog niet doorgedrongen in de hele organisatie dus het afwijzen van aanvragen zonder oog voor de menselijke maat gaat gewoon door.”

Samen met andere advocaten stelde Wegelin vorig voorjaar nog een ‘zwartboek’ samen met voorbeelden uit de praktijk die volgens hen symbool staan voor dat harde beleid: ‘Ongehoord, onrecht in het vreemdelingenrecht.’ Zij concluderen dat misstanden bij de IND parallellen hebben met de toeslagenaffaire.

Wegelin wil daarbij benadrukken dat ‘het spijkerharde beleid’ dat de IND moet uitvoeren uit de koker van het departement van justitie komt. “Het ministerie van justitie maakt het beleid en die voelen niet de disproportionele gevolgen van die harde uitvoering door de IND. Als je strenge regelgeving maakt zonder ruimte om maatwerk te leveren als de zaak daar om vraagt, dan krijg je onrechtvaardige beslissingen.”

Hiërarchie

Advocaat Julien Luscuere zag de afgelopen 20 jaar dat maatwerk zeldzamer werd en medewerkers liever direct afwijzen voordat zij zich verder verdiepen in de achtergronden: “Het afwijzen van een aanvraag waar twijfels over zijn mag de beslisser zelf bepalen. Maar als de beslisser de lastige aanvraag wil inwilligen moet een notitie worden gemaakt die een lange route aflegt in de hiërarchische molen van de IND, via senior, leidinggevende, een beleidsafdeling (SUA,red.) en zelfs de hoofddirecteur. Dat kost veel tijd en dan ben je zo maanden verder. Daarmee stokt de productie en die is heilig.” Luscuere spreekt medewerkers die het graag anders zien, maar vastlopen. Sommige ervaren krachten vertrekken zelfs om die reden. “Managers die ik sprak, zien ook dat probleem, maar op een of andere manier is het voor iedereen lastig een omslag te maken, terwijl het uiteindelijk ook veel tijdwinst kan boeken omdat er minder hoeft te worden geproduceerd.”

Zwartboek

In het ‘zwartboek’ van de vreemdelingenadvocaten staan 48 voorbeelden van situaties waaruit volgens hen blijkt dat er niet menselijk wordt gehandeld. Zo wordt een schrijnende situatie uit de doeken gedaan, waarbij een veertiger, gevlucht uit Syrië, probeert zijn 81-jarige moeder naar Nederland te halen. Zij kan door een slechte gezondheid niet voor zichzelf zorgen; haar zoon was in het thuisland mantelzorger. De moeder dreigt er – door de onveilige situatie aldaar – alleen voor te komen staan, en een rechter bepaalt dat een visum aan haar moet worden verleend. Toch frustreert de IND een hereniging in Nederland door meermaals in hoger beroep te gaan. De uitspraak blijft echter overeind en uiteindelijk keurt ook de IND – na lang wachten – de aanvraag goed. Dan is het echter reeds te laat: de vrouw valt, breekt haar heup en overlijdt een dag later in een ziekenhuis in Syrië.

De IND heeft vorig jaar onderzoek gedaan naar de eigen bedrijfscultuur. Daaruit bleek dat een groot deel van de medewerkers de IND ervaart als een organisatie die op de korte termijn is gericht, bureaucratisch en hiërarchisch is. Uit het onderzoek kwam naar voren dat medewerkers van mening zijn dat ‘resultaatgericht’ een prominente cultuurwaarde in het huidige werkcultuur is.

Reactie IND

We hebben de IND dit artikel laten lezen voor publicatie en daarop kwamen zij met de volgende reactie:

'De IND is steeds meer in gesprek met zijn omgeving om samen met hen kritisch naar het eigen werk te kijken. Een voorbeeld daarvan is het structurele contact met een afvaardiging van de advocatuur over door hen gesignaleerde problemen in de bundel ´Ongehoord. Onrecht in het vreemdelingenrecht´. De IND neemt de kritiek die daarin vorig jaar geuit is uitermate serieus.'

'De IND heeft de 48 bekritiseerde besluiten geanalyseerd. Hieruit blijkt dat beslismedewerkers hebben gewikt en gewogen en collegiale afstemming is gezocht. Veel beslissingen zijn juridisch weliswaar op juiste gronden genomen, maar de IND erkent dat in een aantal zaken onvoldoende oog is geweest voor de menselijke maat.'

'De IND blijft kritisch op het eigen functioneren. Vaak betreft het lastige casuïstiek, waar het beleid niet altijd in een pasklare oplossing voorziet. Intern wordt met medewerkers gesproken over wat zij nodig hebben om die afweging goed te kunnen maken en ruimte te nemen om maatwerk te leveren.'

'Naar aanleiding van dit artikel gaat de IND graag in gesprek met Pointer over dilemma’s in de uitvoeringspraktijk.'

Uiteraard gaan wij in op dat verzoek. Dus wordt vervolgd...