In deze overzichten staan allerlei militaire goederen die Nederland vanaf 2012 heeft verkocht naar verschillende landen. Of het nu gaat om de export van een paar 9mm pistolen richting Sint-Maarten, traangasgranaten voor Oman of om delen voor M109 houwitsers naar de Verenigde Arabische Emiraten (VAE). Alles staat aangegeven in de lange lijst met exportmaterialen. Deze database is ons uitgangspunt.

Samen met experts kijken we naar Nederlandse exportdeals met landen waarbij we onze vraagtekens zetten. Zo is het over het algemeen bekend dat de situatie in Jemen, waar de Verenigde Arabische Emiraten oorlog voeren, dreigend is. Maar ondertussen exporteerde Nederland rond die tijd wel vaak militair materiaal naar de oliestaat. Ook Mensenrechtenorganisaties vermoeden al langer dat door Nederland geleverde wapensystemen in Jemen worden ingezet.

Combineren van informatie

De exportlijsten, waarin de eindgebruiker bekend is, combineren we met de landen die wij als dubieus bestempelen. Deze landen zijn dan mogelijk betrokken bij conflicten, lokale spanningen of bijvoorbeeld mensenrechtenschendingen. Uiteindelijk maken we van deze informatie een nieuw overzicht waarin we alle ‘leads’ verzamelen. Hieronder hebben we een voorbeeld van een ‘lead’.

We pakken het voorbeeld van de houwitser er even bij, waarbij de eindgebruiker (en dus degene naar wie het wordt geëxporteerd) Verenigde Arabische Emiraten is. De VAE gebruiken deze houwitsers in het conflict in Jemen, waar sinds de Arabische Lente oorlog heerst. Kunnen wij bewijsmateriaal vinden dat deze, van origine Nederlandse wapens, ook echt ingezet zijn in een conflict? Dit wordt de hoofdvraag bij deze ‘lead’.

Uitwerken van de onderzoeksvraag

Om deze hoofdvraag te beantwoorden, hebben we eerst extra informatie nodig. Wat is het voor een voertuig? Hoe ziet de M109 houwitser eruit? De antwoorden op deze vragen hebben we nodig om het voertuig gemakkelijker te kunnen herkennen op bijvoorbeeld foto’s en video’s.

Daarna willen we weten vanaf wanneer deze houwitsers in gebruik zijn van de Verenigde Arabische Emiraten. En vanaf wanneer de oliestaat actief oorlog voert in Jemen. Door deze vragen te beantwoorden kunnen we een periode afbakenen. We weten dat troepen van de Verenigde Arabische Emiraten in Jemen zijn. Maar waar precies? Jemen is immers heel groot.

Bewijsmateriaal zoeken

Om daar achter te komen is de volgende stap in het onderzoek beeldanalyse. We zoeken beeldmateriaal op social media zoals Youtube, Twitter en Facebook van deze houwitsers, binnen de afgebakende periode en in de gebieden in Jemen waar de Emiraten actief zijn. In December 2015 zendt Al Jazeera beelden uit van een konvooi van de Verenigde Arabische Emiraten in Jemen. Tussen het konvooi zijn drie M109 houwitsers te ontdekken.

Uiteindelijk moeten we met deze video drie zaken aantonen:

• De houwitsers worden inderdaad gebruikt door de Verenigde Arabische Emiraten

• De houwitsers zijn daadwerkelijk van Nederlandse afkomst

• De houwitsers bevinden zich in Jemen.

In de beelden zien we het camouflagepatroon van de houwitser. Dit komt overeen met het specifieke camouflagepatroon van de VAE, die alleen de Emiraten hebben. Vervolgens hebben we gecheckt waar het Arabische land haar houwitsers in de afgelopen jaren heeft gekocht. Dat blijkt alleen Nederland te zijn geweest. De Nederlandse afkomst is daarmee dus bevestigd.

Dan komt het lastigste deel. We zien in de video dat het konvooi met houwitsers door een woestijngebied rijden, op een verharde weg. Op satellietbeelden van Google Earth proberen we deze weg te achterhalen in Jemen. We vinden herkenningspunten op een grote, brede weg tussen Aden en Zinjibar. Op de achtergrond in de video zien we namelijk een complex van gebouwen en een lange, lage muur. Deze vinden we terug langs dezelfde weg in Jemen. Daarmee is het bewijs gevonden dat Nederlandse wapens in een conflictgebied als Jemen terechtkomen.