Het monumentale huis van Pauline Blijendorp (63) in het Arnhemse Lombok is koud, tochtig en beschimmeld. Hoewel haar sociale huurwoning een lage huurprijs heeft, betaalt ze honderden euro's per maand aan energie. Maar de woningcorporatie onderneemt geen actie, omdat monumentale woningen buiten de wettelijke verplichting vallen. Wanneer haar huis wél aan de beurt is, blijft onduidelijk. Dat geldt voor nog 476 huishoudens in Arnhem, zo blijkt uit onderzoek van Pointer en Omroep Gelderland.
Pauline was zo boos dat de corporatie niets doet, dat ze – hoewel het niet mag - zelf cement tegen haar buitenmuur heeft gesmeerd. "Regenwater kwam via kieren in de muur naar binnen en steeds was mijn hele toilet nat", vertelt ze. Haar huis, met energielabel G, zit vol kieren. Het is zo tochtig dat de lamellen wapperen door de wind die naar binnen waait.
Monumenten vallen buiten verplichting
Sinds 2021 zijn woningcorporaties verplicht om huurwoningen met energielabel E, F en G voor 2028 te verduurzamen. Maar voor monumentale panden geldt die verplichting niet. Corporaties hebben voor deze woningen nog tot 2050 de tijd. Ondertussen betaalt Pauline 337 euro huur en 240 euro aan energie per maand. "Dat is voor mij niet te dragen", zegt ze. "En als ik niet oppas, vliegen de kosten door nog verder door het plafond."
Het huis van Pauline is slechts een van de 214 monumentale woningen in de wijk met een laag energielabel. Oud-Lombok, gebouwd rond 1900 als arbeiderswijk, heeft veel slecht geïsoleerde huizen. Marleen Verbree runt er buurthuis 't Huuske en vindt de situatie schrijnend. "Mensen komen hier om op te warmen. Ze brengen hier uren van hun dag door omdat het thuis simpelweg te koud is."
Tocht, kou en hoge energielasten zijn niet de enige problemen. Het volledige dakbeschot van Paulines zolder zit onder de zwarte schimmel. De lucht is vochtig en muf. "Dit is absoluut een ongezond leefklimaat", concludeert energiecoach Marianne Commies. "De enige oplossing tegen schimmel is ventilatie, maar een dakluik of luchtrooster ontbreekt." Maar door de monumentale status ziet de woningcorporatie ook geen mogelijkheid om die te realiseren. De opzichter die langskwam zei 'niets te kunnen doen'.
Luister naar de uitzending van Joga Brouwers:
Pointer pop-up: Wonen in een monument: bibberen of betalen?
Bijna 500 Arnhemmers in dezelfde situatie
In Arnhem wonen ruim negenhonderd mensen in een monumentale sociale huurwoning met een laag energielabel, zo blijkt uit een analyse van Pointer en Omroep Gelderland van de Arnhemse woningcorporaties.
Van het totaal beheert Portaal 154 monumentale sociale huurwoningen, Volkshuisvesting 322 en Vivare 446. Portaal probeert 'waar mogelijk, de isolatie te verbeteren zonder afbreuk te doen aan de monumentale waarde', maar kan geen termijn voor verduurzaming geven.
Ook Volkshuisvesting geeft geen termijn. Vorig jaar heeft de organisatie wel al twee aannemers geselecteerd waarmee ze een werkwijze hebben ontwikkeld. Er is een plan gemaakt om alle ruim 1300 woningen met een status (de helft daarvan is beschermd stadsgezicht, de andere helft een gemeentelijk- of rijksmonument) te verduurzamen. De woningen met label E, F of G uit wijken met beschermd stadsgezicht worden voor eind 2028 verduurzaamd, maar voor de 476 sociale huurders in monumentale woningen is nog onduidelijk of zij over een paar jaar, of misschien pas over tientallen jaren aan de beurt zijn.
Vivare is ambitieuzer en wél van plan de 446 monumentale sociale huurwoningen die zij beheren voor 2028 te verduurzamen. Maar dat is volgens architect Marcel Barzilay ingewikkeld. "Voor monumenten zou de oplossing kunnen komen van een 'warme jas': isolatie van de buitenkant van de woning. Maar daarmee verandert wel het uiterlijk en juist dat is wettelijk beschermd." Het blijft een kwestie van compromissen sluiten, stelt Barzilay.
Daarnaast zijn de kosten hoog, zo'n 50.000 tot 100.000 euro per woning. Als een 'warme jas' niet mogelijk is, moeten er binnenmuren geplaatst worden. Dat betekent dat de huurder tijdelijk het huis moet verlaten. "Verduurzaming van monumenten is maatwerk, waarbij oplossingen vaak veel duurder zijn”, Barzilay. Zo kan er in de monumentale kozijnen soms alleen een bepaald type glas.
Onderstaande video is gemaakt door Milla Helfferich van Omroep Gelderland, onze mediapartner tijdens de Pointer pop-up Arnhem.
‘Sociale huurders mogen niet tot 2050 wachten’
Volkshuisvesting vindt dat sociale huurders in monumentale woningen met een laag energielabel niet tot 2050 kunnen wachten. "Ondanks dat er geen wettelijke verplichting is, vinden we dat er wat moet gebeuren", zegt voorzitter Liesbeth van Asten. Toch kan de corporatie momenteel geen termijn geven voor de honderden mensen die vanwege de monumentale status van hun huis nu naast het net vissen.
Pauline is het wachten zat: "Ik geloof er niet eens meer in dat ze komen." Nadat de redactie van Pointer en Omroep Gelderland de situatie van Pauline hebben voorgelegd, erkent Volkshuisvesting dat de woning een ongezond leefklimaat is en belooft voorzitter van Asten de situatie te bekijken.
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
Ontvang iedere week onze beste verhalen in je mailbox.
