‘Je begrijpt wat ik bedoel toch,’ zegt Dayana regelmatig, als ze haar verhaal aan ons vertelt. Ze wil graag overbrengen hoe ingewikkeld het is als je opgroeit zonder ouders en in de wereld van pleeggezinnen en instellingen belandt. We spreken haar omdat we willen onderzoeken hoe het jongeren vergaat als ze op hun 18e op eigen benen komen te staan. Want hoe moeilijk is dat eigenlijk?

Weer een nieuwe instelling

Dayana woonde in dertien verschillende pleeggezinnen en instellingen. ‘In mijn eerste pleeggezin heb ik 7 jaar gewoond, maar daar ging het niet goed. Mijn pleegouders hadden geen idee hoe ze met mij om moesten gaan, en dat liep heel slecht.’

Ze besluit samen met haar zusje naar haar voogd te stappen om een andere plek te krijgen. Pas als haar pleegouders ontdekken dat Dayana zich zelf wat wil aandoen, verandert de situatie. Van de ene op de andere dag wordt ze uit haar pleeggezin gehaald. 'Dat ik mijn zusje daar moest achterlaten is de pijnlijkste dag uit mijn leven,' vertelt ze.

Maar ook in de instelling waar ze terechtkomt, is het worstelen: ‘Ik schopte eigenlijk overal tegen alles en iedereen aan, hield me niet aan de regels, voelde me nergens echt thuis.’

‘Ik wil dit leven niet’

Het is de rode draad in het verhaal van Dayana. Ze voelt zich onbegrepen en zet zich jarenlang af. Tot ze op haar 17e in een gesloten instelling terechtkomt en zich iets realiseert. ‘Ik ben geboren en ik ben uit huis geplaatst. Dat zijn dingen waar ik zelf nooit voor heb gekozen. Ik wilde dit leven helemaal niet; overal tegenaan schoppen, blowen, drinken. Ik ben eigenlijk heel erg gemotiveerd. Ik zei altijd al: ‘Later als ik groot ben komt het wel goed.’

Maar de overgang van het leven in instellingen naar volledige vrijheid is zwaar: ‘Het is heel moeilijk om ineens heel veel vrijheid te krijgen als je 18 wordt. Zeker als je daarvoor een getraumatiseerde jeugd hebt gehad en in instellingen hebt gezeten. School, werk, een eigen kamer: hoe regel je dat?’

Een huis vinden is onmogelijk

Jongerenwerkers en experts die wij spreken, herkennen het beeld. Achttien worden is voor veel mensen leuk, maar als je je hele leven in een beschermde omgeving hebt gewoond, is het ook heel lastig. Jongeren bouwen bijvoorbeeld schulden op omdat ze ineens zelf hun zorgverzekering moeten gaan betalen, een telefoonabonnement kunnen afsluiten en huur moeten gaan betalen.

En dan is er nog een ander probleem. Eén van de begeleiders die wij spreken, legt uit dat het vinden van woonruimte het meest ingewikkeld is voor veel jongeren: ‘Ze moeten vanuit het niets ineens een plek vinden. Er zijn gigantische wachtlijsten voor crisisopvang en projecten voor begeleid wonen. Dat is echt het grootste probleem.’

Meisje uit de 'ghetto'

Dayana herinnert zich het bezichtigen van woningen nog goed. Ze voelt zich een vreemde eend in de bijt tussen de ‘nette’ studenten die ook komen kijken naar de kamers waar ze zich voor aanmeldt: 'Daar stond ik dan met me sneakers, grote oorbellen, en met een winterjas met dikke bontkraag. Het leek alsof ik hun veroordelende gedachten kon lezen: 'Oh zeker zo'n 'ghetto meid' die zou de huur nooit lang kunnen betalen.'

Na een jaar wachten komt er gelukkig een studio vrij via een instelling. Daar woont ze nu helemaal zelfstandig en ze gaat inmiddels ook weer naar school, mede dankzij de hulp van haar begeleider die haar helpt bij het vinden van een school en het ordenen van alle administratieve rompslomp.

Maar om haar heen ziet Dayana veel jongeren de mist in gaan. Ze belanden in de criminaliteit, gaan niet naar school en worden dakloos: ‘Als je 18 wordt, zien mensen je ineens als een hele normale jongere. Maar ze realiseren zich niet dat we helemaal getraumatiseerd zijn, en dan moet je het allemaal zelf uitzoeken. Hoe gaat een getraumatiseerde jongere het allemaal maar zelf uitzoeken?'