Als we Larisse spreken, zit ze vlak voor haar eerste proefles met een brommobiel. “Ik ben afgekeurd voor mijn rijbewijs B, ik mag geen autorijden. Ik heb moeite met breder zien. Als ik in de auto zit, is het alsof ik alleen door de voorruit kijk. Ik vergeet mijn spiegels en de dode hoek. En ik blijf hangen als er iets misgaat op de weg en dat kan niet in het verkeer.” Nu wil ze dus een brommobiel. “Als ik iets wil, ga ik er volledig voor.”

Larisse woont bij haar vader. Ze heeft moeite met het maken van contact met andere mensen. Daar loopt ze haar hele leven al tegenaan. “Ik vind het moeilijk om anderen in te schatten: wat ze denken, wat ze voelen, wat ze willen. Hoe start je een gesprek? Waar begin je? Je moet nog uitvinden wat je allebei leuk vindt om te doen. En wat je hobby’s en interesses zijn.” Via online netwerken bouwt ze rustig haar sociale contacten op. Volgende maand heeft ze een afspraak met iemand die ze heeft ontmoet via vriendin.nl. Dan gaan ze samen naar de sauna, één van de weinige plekken waar Larisse rust vindt. “In de sauna moet je stil zijn. Thuis kan ik niet stoppen met denken aan mijn werk en mijn hond.”

Larisse kan goed praten met haar werkgever van de bakkerij en haar persoonlijk begeleider, die de vinger aan de pols houden. Het gaat redelijk met haar, zegt ze, hoewel ze veel stress en onzekerheid ervaart door corona. De vakantie die ze zou ondernemen met haar vader en haar hond is keer op keer uitgesteld. “Ik voel me opgesloten. Corona vind ik echt puntje puntje puntje...”

Larisse kreeg op haar zestiende te horen dat ze een autismespectrumstoornis heeft. Ze liet zich indertijd onderzoeken omdat ze op sociaal gebied steeds vastliep. “Ik kon geen vrienden maken en werd gepest op school. Als ik wel vriendinnetjes had, waren het foute vriendinnetjes die gebruik van me maakten.” Ook had Larisse andere hobby’s dan de kinderen in de klas. “Zij zaten op voetbal, ik op scouting en ballet. Ik vond ballet leuk, maar was niet lenig genoeg, dus kwam niet ver. Mijn motoriek was ook niet goed. Ik heb van jongs af aan cesartherapie (een houdings- en bewegingstherapie, red.), om mijn handschrift onder controle te krijgen.” En dan was er nog de thuissituatie. “Mijn moeder was gescheiden van mijn vader en we hadden het niet breed, want we leefden van een uitkering. Mijn kleding kwam van Wibra en Zeeman. Daar werd ik ook om gepest.”

Toen Larisse aan de schoolleiding vertelde dat ze autisme heeft, verwachtte ze dat haar mentor dat zou vertellen aan de begeleiders op haar stageplekken, zodat iedereen begreep waarom ze anders was. Maar de schoolleiding ging er vanuit dat Larisse het zelf zou vertellen. Daar ging het goed mis.

Het liefst wilde Larisse assistent dierenverzorger worden, maar die opleiding was net te hoog gegrepen voor haar. Ze kon wel stages doen bij bedrijven waar ze met dieren kon werken, zoals bij een kinderboerderij, een dierenspeciaalzaak en een dierenkliniek. Terugkijkend was dat, naast school, de meest moeizame periode in haar leven. “Het liep niet soepeltjes. Ik neem bijvoorbeeld geen eigen initiatief. Naast mijn vaste werkzaamheden kon ik niet zien wat er nog meer gebeuren moest. Alles moest me verteld worden. Als ik niets wist te doen, tijdens mijn stage op de kinderboerderij, ging ik bij de konijnen zitten. Dat begrepen mijn collega’s daar niet.”

Larisse heeft nu een fijne werkplek, vertelt ze, terwijl ze haar hond uitlaat. Ze werkt bij een kleine bakkerij als dagbesteding, waar lekkernijen worden gemaakt voor kleine bedrijfjes en instellingen. “Ik weeg de boel af, meng het, zet het klaar in de oven en daarna pak ik het in en maak ik de apparatuur weer schoon.” Eén keer in de week maakt ze een radioprogramma op een internetstation. Ze doet alles zelf, zoekt de plaatjes uit, zet ze in de juiste volgorde en kondigt de muziek aan en af. Larisse draait voornamelijk Engelstalige popmuziek. “Dit is echt mijn uitlaatklep om mijn emoties te uiten.”

Ze ziet ook positieve kanten aan autisme. “Als mensen met autisme ergens in geïnteresseerd zijn, willen ze het graag goed doen en zijn ze er goed in. Ze kunnen zich goed richten op één ding tegelijkertijd. Sommigen vinden het fijn om zelfstandig te werken.” Larisse vertelt dat ze heel loyaal is. “Als je een goede vriend van me bent, ga ik voor je door het vuur. Dan doe ik alles voor je. Maar als je me kwetst, gooi ik het liefst een kernbom op je huis. Ik kan de rest van mijn leven goed boos op je zijn.”