Het is 2021 wanneer Lauren als 17-jarige voor het eerst op zoek gaat naar eetstoorniszorg. Ze heeft anorexia. Op dit moment, in 2025, wacht ze op vervolgbehandeling nummer vijf. Het gaat, zo zegt ze zelf, goed met haar. Steeds meer heeft ze het idee bijna hersteld te zijn van haar eetstoornis. Maar ook nu ze zich, voor de zoveelste keer, in de wachtkamer bevindt, blijft het spannend. Al wachtende voert zij namelijk een constante strijd met ‘haar eetstoornisstem’: “Het is een geniepig ding dat zijn macht probeert te pakken waar die dat nodig vindt.”

Een geniepig ding

Haar eetstoornisstem. Wanneer een onzekere situatie zich voordoet, neemt deze de overhand. “Voor mij was de eetstoornis echt veiligheidsgedrag, om moeilijke gevoelens uit de weg te gaan”, vertelt Lauren vanuit haar studio in Nijmegen. “Op het moment dat ik geen hulp heb om die gevoelens te managen, dan zegt die eetstoornis: hey, daar heb ik nog wel een trucje voor. Dat wordt dan heel aantrekkelijk."

Bij anorexia gaat het dus, net als bij alle andere eetstoornissen, om meer dan alleen een nadrukkelijke focus op eten of gewicht. “Het levert vaak iets op voor degene die het heeft”, legt kinderarts Van Bellegem uit. “Iemand is bijvoorbeeld niet blij met zichzelf, heeft een laag zelfbeeld, is somber. Die hyperfocus op het eten, bewegen en het lichaam, zorgt ervoor dat iemand zich dus niet meer bezig hoeft te houden met wat deze gevoelens veroorzaakt.”

Complexe zorg

Het behandelen van eetstoornissen is complex. Diëtisten, psychologen, (huis-)artsen, ervaringsdeskundigen en andere zorgprofessionals kunnen allemaal nodig zijn in de behandeling. “Niet alleen het lijf en de psyche, maar ook het gezin heeft aandacht nodig”, vertelt Van Bellegem. “Ons zorgstelsel zit zo in elkaar dat al die verschillende partijen vaak op andere plekken werken en op andere manieren gefinancierd worden. Dat vraagt afstemming en communicatie. En we weten ook uit ervaring dat hoe meer mensen betrokken zijn, hoe moeilijker het is om verantwoordelijkheid te pakken voor iets.”

Met name het wachten op ggz-zorg voor eetstoornissen duurt lang. Gemiddeld dus maar liefst 5 maanden. “Dat was heel lastig”, blikt Lauren terug op een periode dat ze 10 maanden moest wachten. “Ik had net mijn eerste opname achter de rug waardoor ik qua gedrag veel was veranderd. En dan word je op een wachtlijst gezet, en moet je dat gedrag maar volhouden. Dat lukte niet.”

Ze voelde zichzelf afglijden, terugkerend naar oude patronen. “Mijn motivatie zakte weg. Het idee dat dit mijn dood kon worden, boeide me niet meer. Het eten ging niet en ik viel weer af.” Lang wachten op anorexiazorg kan levensgevaarlijk zijn, stelt ze: “Ja, dat is funest. Dat kan echt funest zijn.”

Dat onderschrijft ook Van Bellegem: “Anorexia is een ernstige en soms zelfs dodelijke ziekte. Je lichaam gaat in de spaarstand, want het krijgt heel weinig energie binnen. Dus wat je ziet, is dat het lijf bijvoorbeeld heel koud wordt, je kan minder makkelijk poepen, je haren vallen uit, je wordt bleker, je hart gaat trager kloppen. Op de lange termijn heeft het ook invloed op je menstruatie, je groei en de sterkte van je botten. Echt elk orgaan heeft last van ondervoeding. Maar ik vind het ook belangrijk om te benadrukken dat het merendeel van de mensen herstelt van een eetstoornis.”

Verandering

Wat weinig rustgevend is, is dat er in 2021 door toenmalig staatssecretaris Volksgezondheid Paul Blokhuis al werd gesproken van code zwart in de anorexiazorg. Destijds gold er, binnen de volwassenzorg voor eetstoornissen, een gemiddelde wachttijd van zo’n 17 weken. Sindsdien zijn deze wachttijden alleen maar opgelopen, resulterend in een landelijk gemiddelde van 21 weken in 2024, blijkt uit cijfers van Vektis die Pointer in handen heeft. Wachttijdcijfers voor eetstoornispatiënten jonger dan 18 jaar ontbreken.

De tekst gaat verder onder dit blok.

Volgens Van Bellegem is het wachttijdprobleem niet zomaar opgelost. Ze wijst onder andere naar de manier waarop het zorgstelsel is ingericht, volgens haar ten gunste van lichamelijke klachten en ten nadele van psychische klachten. “Als je geopereerd moet worden aan je been, word je vandaag geopereerd. Maar voor eetstoornissen zijn we het normaal gaan vinden dat je maanden moet wachten op een plek bij de ggz. Dat is iets waar ik niet bij kan en wat niet te accepteren is. Zeker omdat we weten dat de prognose bij een eetstoornis verbetert wanneer er vroeg gesignaleerd en snel behandeld wordt.”

Social media

Volgens Van Bellegem zorgen social media er ook voor dat kwetsbare tieners eerder een eetstoornis ontwikkelen. “Er wordt ontzettend veel druk gelegd op de maakbaarheid van de mens. Je moet voldoen aan een perfect plaatje, wat ook nog eens opgepoetst en gefilterd is. En het is heel ingewikkeld, want social media kunnen een eetstoornis niet alleen triggeren, maar ook sterk onderhouden. Als je eenmaal in een eetstoornis zit en je blijft bepaalde beelden zien, dan is het een soort gif wat je continu toegediend krijgt.”

Uit onderzoek blijkt verder dat het aantal meiden tussen de 10 en 14 jaar met anorexia toeneemt. Dat ziet de kinderarts ook in haar werk: “Sinds de coronapandemie zien we dat steeds meer jongeren een eetstoornis ontwikkelen. De zorgvraag neemt toe, maar het zorgaanbod gaat daar niet zomaar automatisch in mee.”

De tekst gaat verder onder dit blok.

Toekomst

Zal het wachtlijstprobleem over bijvoorbeeld een jaar of 5 wel opgelost zijn? “Nee”, antwoordt Van Bellegem stellig. Toch wil ze voor al die mensen in de wachtrij hoop uitstralen. “Je bent gestart, want je bent hier. We erkennen dat je een probleem hebt en we gaan met jou aan de slag. Dat uitdragen is zoveel belangrijker dan ‘je komt op een wachtlijst en over 25 weken ben je de eerste’.”

Lauren hoopt snel van haar eetstoornis af te zijn. Met vertrouwen kijkt ze naar de toekomst. “Ik vind het heel gek dat ik dit uit durf te spreken, maar ik heb er wel zin in. Ik merk dat ik me er niet meer zo voor schaam. Dat heb ik heel lang wel gedaan. Mijn jonge jaren heb ik niet besteed zoals ik het had gewild. Maar nu denk ik dat er mooie dingen gaan gebeuren.” Ze wil haar studie afmaken en aan de slag als therapeut. “Andere mensen helpen. Teruggeven wat ik kreeg.”