Op een koude novemberdag in 2005 bezwijkt in Haaksbergen door heftige sneeuwval een elektriciteitskabel. Het dorp zit het hele weekend in de kou en in het donker. Negen maanden later, in augustus, krijgen 34 vrouwen een baby. Dat zijn er veertien meer dan in augustus het jaar daarvoor. De schuld van de stroomstoring, schrijven verschillende media. Wij hebben uitgezocht of dit kan kloppen.
De oorsprong van de 'blackout babyboom' komt uit Amerika. Tijdens een grote stroomstoring in 1965 zaten 30 miljoen mensen meer dan 12 uur in het donker, wat resulteerde in een gevoel van saamhorigheid. Mensen controleerden vrijwillig het verkeer, deelden kaarsen uit en reizigers kropen bij elkaar in Grand Central Station om daar te overnachten. Negen maanden later schreef de New York Times over een babyboom in New York, een gevolg van de ‘gezellige’ stroomuitval.
Dit verhaal is in 1970 al ontkracht door statisticus Richard Udry, maar is desalniettemin uitgegroeid tot een soort urban legend, een verhaal dat niet (helemaal) klopt maar steeds meer overtuigingskracht krijgt omdat het als waargebeurd wordt doorverteld. In Nederland smullen we er nog steeds van.
“SBS, Jeugdjournaal, de radio, en daar lig je dan. Net bevallen”
Mediacircus
Negen maanden na de grote stroomstoring in Haaksbergen kreeg Judith Scharenborg een dochter. En ze was nog maar net bevallen of verschillende media stonden al voor haar deur. "SBS, Jeugdjournaal, de radio, en daar lig je dan. Net bevallen. Maar ik hou erg van positief nieuws, daarom vond ik het niet erg om in beeld te komen", vertelt ze lachend. "Mijn zwangerschap heeft alleen niks met de stroomstoring te maken."
Ze blikt terug: "Het weekend van de stroomstoring was helemaal niet zo leuk als het soms gebracht wordt. Ik werkte in de zorg en liep aan het eind van mijn dienst om 6 uur 's ochtends naar huis. Het was pikkedonker, je zag nergens licht; dat was gewoon heel eng. Mijn zoons waren toen 5 en 6 dus thuis maak je er wat van. Maar volgens mij hebben we zelfs op een matras op de grond geslapen omdat het bed te koud was. Mijn dochter is dan ook niet in dat weekend verwekt." Na een andere stroomstoring in Haaksbergen een jaar later stond SBS opnieuw voor haar deur.
Geen stroomstoring gaat voorbij of er wordt getweet of geschreven over de dreigende geboortegolf. Maar zit er een stukje waarheid in? Ziet Nederland inderdaad een stijging in geboortes na een stroomstoring? Wij zijn gaan kijken naar alle grote stroomstoringen sinds 2002, en hebben dat vergeleken met geboortegolven in de 9 maanden daarna.
Het onderzoek
Van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) hebben wij geboortecijfers van alle gemeenten in Nederland vanaf 2002 verzameld. Deze cijfers hebben we gekoppeld aan grote stroomstoringen in Nederland. Neem bijvoorbeeld de stroomstoring in Haaksbergen van 25 tot 27 november 2005. De stroomstoring-baby’s daar zijn waarschijnlijk geboren in augustus of september 2006, om en nabij 9 maanden na de stroomuitval.
Omdat we steeds minder baby’s maken met z’n allen zie je een dalende trend (de lichtpaarse lijn in bovenstaande afbeelding). We hebben gekeken hoeveel vaker de maand waar een stroomstoring aan voorafging boven deze trend uitsteekt dan de rest van de maanden. Dit deden we bij alle gemeenten waar een stroomstoring was geweest die minstens 4 uur lang en tot na 12 uur ’s nachts duurde of in het weekend plaatsvond, uit een enquête in het Verenigd Koninkrijk bleek namelijk dat mensen het vaakst overdag in het weekend of ‘s avonds doordeweeks seks hebben.
En wat blijkt?
Na een stroomstoring zie je inderdaad procentueel vaker een 'geboortegolf' dan na een maand waarin de stroom gewoon werkte. Bij 40 procent van de stroomstoringen zie je na 9 maanden een geboortegolf, terwijl na een reguliere maanden maar 14 procent van de tijd zo’n babyboom plaatsvindt.
Wie hier een statistische analyse op uitvoert, ziet tussen deze maanden een zogenoemd significant verschil; het verschil tussen reguliere maanden en stroomstoring-maanden is zo groot is dat dit geen toeval meer kan zijn. We kunnen dus stellen dat er na stroomstoringen procentueel vaker een geboortegolf plaatsvindt dan na een maand waarin de stroom het wel gewoon deed. De cijfers laten dit in ieder geval zien.
Maar is de stroomstoring de oorzaak? Of is er iets anders aan de hand?
Om daarachter te komen kijken we naar oorzaak en gevolg. Voorbeeld: als je gaat hardlopen dan verbrand je calorieën. Het verbranden van deze calorieën is een direct gevolg van het feit dat jij bent gaan hardlopen. Als we deze logica vertalen naar de stroomstoringen dan kunnen we stellen dat een zwangerschap het directe gevolg is van seks zonder anticonceptie, niet van het wel of niet plaatsvinden van een stroomstoring. En meerdere individuele of maatschappelijke situaties kunnen leiden tot een toename in zwangerschappen. Misschien waren in de periode van de stroomstoring ook de koophuizen in de regio aantrekkelijk voor jonge stellen, of waren veel mensen tegelijkertijd klaar voor gezinsuitbreiding. Misschien heeft een lolbroek de condooms in de Kruidvat lek geprikt.
“Of meer vrouwen hun pil niet kunnen vinden, of mannen in het donker hun condoom niet om krijgen is onbekend”
We kunnen niet zeggen dat een stroomstoring de enige oorzaak is van de stijging in geboortes. Al kan een stroomstoring wel leiden tot meer seksueel contact, vertelt Mieke Poelsma, arts-seksuoloog bij NVVS (Nederlandse Wetenschappelijke Vereniging voor Seksuologie).
Poelsma stelt dat mensen het vaakst seks hebben als ze de tijd hebben. En bij een stroomstoring vallen veel activiteiten weg, zoals tv-kijken, lezen en spelletjes doen. “Dat kan heel goed leiden tot meer seksueel contact. Of dan ook meer vrouwen een pil vergeten omdat ze die niet kunnen vinden, of mannen in het donker hun condoom niet om krijgen is onbekend”, vertelt Poelsma.
‘Een relatie met een stroomstoring lijkt me onmogelijk’
De omstandigheden rondom een stroomstoring zijn te specifiek om een geboortegolf te veroorzaken, zegt Tanja Traag, onderzoeker bij het Centraal Bureau voor de Statistiek. “Vrouwen zijn 2 tot 5 dagen per maand vruchtbaar, als ze al geen anticonceptie gebruiken, en stroomstoringen zijn in Nederland over het algemeen eerder een kwestie van uren dan van dagen en heel lokaal. Daar komt bij dat een kind over het algemeen ergens tussen de 38 en de 42 weken wordt geboren. Een relatie leggen met een periode van enkele uren zonder stroom lijkt me daarmee onmogelijk.”
Tanja heeft een punt. We kunnen niet direct oorzaak-gevolg aantonen en Nederland kent niet genoeg langdurige stroomstoringen om daar echt harde conclusies uit te halen. Maar in de cijfers zien we wel een duidelijk verschil. Op basis van onze data is het niet bij voorbaat onzin om een stroomstoring en een geboortegolf met elkaar te linken. Wie weet, misschien hebben mensen inderdaad de warmte van hun bed en van elkaar opgezocht uit verveling omdat de stroom niet werkte en de televisie niet aanging. En misschien kregen ze dan ook in het donker de condoom niet om. Het zou maar zo kunnen.
Illustratie door Wendy van der Waal
