Vrijwel heel Nederland heeft een slechte luchtkwaliteit, maar op sommige plekken ademen mensen wel erg veel ongezonde deeltjes in. Op veel plaatsen blijkt de lucht twee keer zo vies als gezondheidsadviezen toestaan, en in dit artikel lees je waar je de vieste lucht van Nederland vindt.
Eilandbewoners weten het al. Wie goed wil ademhalen, moet uitwijken naar de Waddeneilanden. Daar is de lucht vrij schoon, net als in het uiterste noorden van Friesland en Groningen, op de polders aan de zee.
Verder gaat het vrijwel overal in Nederland mis, zo blijkt uit onderzoek van journalistiek platform Pointer. De lucht is op veel plekken twee keer viezer dan acceptabel volgens de wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Nederlanders sterven hierdoor gemiddeld tien maanden eerder, aldus de landelijke tak van gezondheidsdienst GGD. En we hebben hoge gezondheidskosten.
Waar gaat het mis?
Maar waar is het probleem het grootst? Pointer deed onderzoek naar stikstofdioxide en fijnstof, verreweg de meest aanwezige luchtvervuilende stoffen die ook de meeste gezondheidsschade veroorzaken. Die concentraties zijn afgezet tegen wat volgens de WHO maximaal acceptabel is.
Vooral de grote steden blijken er – niet geheel onverwacht - uit te springen. Amsterdam scoort slecht, zeker de binnenstad. Den Haag komt vergelijkbaar slecht uit de metingen en neemt in zijn kielzog ringgemeenten mee. Zo kent Rijswijk minstens zulke vervuilde plekken als Den Haag.
Utrecht scoort ook matig, in sommige buurten nabij de snelweg A2 wordt de advieswaarde flink overschreden. En IJmuiden en Velsen, de gebieden rond Tata steel, komen eveneens slecht uit de metingen.
De ergste plek
Maar de ergste locatie, wat stikstof en fijnstof betreft, is de westkant van Rotterdam. De luchtvervuiling in Schiedam en Vlaardingen is meer dan twee keer hoger dan de WHO-adviesscores.
Bewoners hebben hier te maken met zware scheepvaart voor de deur, chemie aan de overkant van het water. Er ligt een vliegveld, meerdere snelwegen en het is dichtbevolkt met de nodige houtkachels in de buurten. Ook kan uitstoot van landbouw hier terechtkomen. Hoe de wind ook staat, er waait vervuiling de buurt in.
Tekst gaat verder onder de kaart en tabel.
Hoe vies is de lucht in jouw buurt?
In de kaart zie je hoe ver de jaargemiddelde concentraties fijnstof (PM2.5) en stikstofdioxide (NO2) per gemeente en buurt af liggen van de WHO-advieswaarden. Deze zijn gecombineerd in een vervuilingsscore: de gemiddelde overschrijding van de advieswaarden van de WHO voor stikstofdioxide en fijnstof (PM2.5).
Nederland schendt mogelijk mensenrechten
Die vieze lucht vormt ook juridisch een risico. Nederland kan door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens worden veroordeeld voor het schenden van mensenrechten als de luchtkwaliteit niet snel genoeg verbetert. Leven in gezonde lucht is een mensenrecht, oordeelde het Hof in eerdere zaken, waaronder een over de luchtkwaliteit bij een Italiaanse staalfabriek.
Dit risico, en dus de opdracht om de situatie snel te verbeteren, neemt het kabinet serieus, zo laat het ministerie van Infrastructuur weten na vragen van Pointer. In 2030 moet Nederland van Europa aan nog strengere normen voldoen voor de luchtkwaliteit. Hoe we dit als land moeten gaan halen, werkt het kabinet nog uit.
Problemen door vergrijzing
Een bijkomend probleem is dat Nederland vergrijst. Iedere Nederlander loopt door luchtvervuiling een verhoogd risico op de ontwikkeling van astma of zelfs longkanker, maar kinderen en ouderen zijn extra kwetsbaar. Ook de kans op een beroerte is groter door luchtvervuiling. “Een op de zes beroertes zou er niet zijn geweest als we schone lucht zouden hebben”, zegt Marieke Dijkema van de GGD.
Door maatregelen is de luchtkwaliteit in Nederland de laatste vijftig jaar flink verbeterd. Maar in 2030 komen er nieuwe EU-normen die een stuk strenger zijn dan nu. Voor Rotterdam, met zijn haven en zware industrie is dat een flinke uitdaging. “We komen in de buurt, maar we moeten nog wel extra stappen nemen om daar te komen”, zegt Peter van Breugel van de DCMR, de omgevingsdienst waar onder meer Rotterdam onder valt. “We kunnen bepaald niet achterover zitten. En dat willen we ook niet.”
Rotterdam wil in gesprek
De gemeente Rotterdam zegt de afgelopen jaren al maatregelen te hebben genomen, zoals een strengere milieuzone, strengere eisen aan bedrijven en stopcontacten voor schepen die aan de kade liggen. Zij hoeven zo niet meer hun generator constant te laten draaien.
Maar bezorgde burgers hebben ook kritiek, op bijvoorbeeld de zeer grote cruiseschepen die geregeld de stad in varen. Die hoeven nog niet verplicht aan het stopcontact en dus blijven hun generatoren draaien, terwijl ze pal voor de Erasmusbrug liggen. Het college heeft desondanks besloten de schepen toe te staan, als ze maar in 2027 aan de stekker gaan, zo laat een zegsman van de stad weten.
Over hoe de stad de nieuwe, strengere normen moet halen, wil Rotterdam in gesprek met het Rijk.
Meer weten? Kijk dan naar Pointer, zondag 23 februari om 22:10 uur op NPO 2.
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
Ontvang iedere week onze beste verhalen in je mailbox.
