Er lijkt een einde te komen aan het enige stukje ‘wilde natuur’ in Nederland: het afschieten van edelherten in de Oostvaardersplassen is toegestaan. Dit oordeelde de rechter in een spoedprocedure die natuurbeschermers vorige week hadden aangespannen tegen de provincie Flevoland. Hoewel met afschieten nog gewacht wordt tot de rechtszaak over de natuurjachtvergunning dient, is het een beslissende stap in een heikele kwestie: wat moeten we met de stervende grote grazers in de Oostvaardersplassen?
Vorig winter stierven er 3226 grote grazers: edelherten, konikpaarden en heckrunderen. Het leidde tot grote maatschappelijke ophef. Natuurbeschermers en actiegroepen ontfermden zich over de grazers. Uiteindelijk zwichtte de provincie voor de druk, de dieren werden bijgevoerd. Deze winter zal het naar alle waarschijnlijkheid niet zover komen. Als de plannen van de provincie Flevoland doorgaan worden er vanaf december 1800 edelherten preventief afgeschoten. Om het sterftedrama van afgelopen winter te voorkomen, wordt de populatie drastisch teruggebracht en het evenwicht in het gebied hersteld. Maar is dit dan wél wat natuurbeschermers willen?
Gered van de hongerdood
Het lijkt mij een wrange uitkomst van alle pogingen die actiegroepen hebben ondernomen om de grazers te redden van de hongerdood. Is de dood door een kogel een wenselijker alternatief voor de dierenliefhebbers? Ik bel met de Dierenbescherming, woordvoerder Niels Dorland. ‘Wij zijn geen voorstander van het plan om door afschot het aantal dieren terug te brengen. Als mens moeten we niet ingrijpen in dit gebied maar zoveel mogelijk de boel de boel laten. Dat klinkt misschien vreemd als je kijkt naar de hoeveelheid grazers dat de winter niet overleefd heeft, maar we moeten accepteren dat het hier gaat om dieren die sterk verwilderd zijn. Er zijn kuddestructuren ontstaan en er sprake is van natuurlijke selectie, alleen de sterkste grazers overleven. En daar gaan we nu op ingrijpen.’
Ommezwaai in het beleid
Het afschieten van edelherten is een opmerkelijke ommezwaai in het beleid dat afgelopen jaren gevoerd is in de Oostvaardersplassen: de natuur met rust laten, niet bijvoeren en alleen afschieten als dieren al sterk verzwakt zijn en onnodig lijden. Achter dit zogeheten 'vroeg reactief beheer' stond ook de Dierenbescherming. De organisatie verbaast zich dan ook over het beleid dat de provincie Flevoland nu inzet. ‘Jarenlang hebben we als Dierenbescherming rechtszaken gevoerd, tot de hoogste rechter aan toe, omdat we van mening waren dat de dieren in de Oostvaardersplassen gehouden dieren zijn waar een wettelijke zorgplicht voor geldt. Ze leven immers in een afgerasterd gebied. Wij waren, en zijn, er geen voorstander van dat de mens dieren introduceert in natuurgebieden. Wij vonden dan ook dat je de plicht had om bij te voeren in strenge winters, bij honger. Maar keer op keer heeft de rechter geoordeeld dat de grazers in de Oostvaardersplassen sterk verwilderde dieren zijn. Toen zijn we 10 jaar geleden van inzicht veranderd, mede omdat de dieren zich inmiddels duidelijk hadden verwilderd.
Als je dit gebied beschouwt als ‘wilde natuur’ dan moet je daar ook naar handelen.
Sterk edelhert kan wel 23 jaar worden
Afgelopen winter is 89 procent van alle gestorven dieren afgeschoten door Staatsbosbeheer. Grazers die al zo verzwakt waren dat ze geen kans meer hadden om de winter te overleven. Maar nu wordt het afschieten van dieren op een andere manier ingezet. Marius Bouscholte, van de Stichting Dierbaar Flevoland, maakt zich daar grote zorgen over. ‘Een sterk edelhert kan in de Oostvaardersplassen wel 23 jaar worden. Wat er nu gebeurt is heel wrang. Het afschieten zal juist gericht zijn op jonge herten en sterke hindes die voor nageslacht kunnen zorgen. Je ontregelt dus de kuddestructuur door niet de zwakke dieren neer te schieten maar juist de herten die op eigen kracht de winter wél overleefd zouden hebben. Ik ben een dierenliefhebber. Mijn hart jankt.’
Publieke druk
Welke rol hebben de publieke opinie, de actievoerders en de natuurbeschermers gespeeld in de beslissing om het enige stukje verwilderde natuur als mens weer te gaan controleren? De provincie Flevoland geeft toe dat de maatschappelijk onrust van belang was in het besluit. ‘We willen de reset nog deze winter doen, om een grootschalige wintersterfte als afgelopen winter en de maatschappelijke onrust daarover, te voorkomen.’
Maar is het beleid dat nu ingezet gaat worden ook het beste voor de dieren en de natuur? Is er genoeg gekeken naar alternatieven? Zoals anticonceptie of het verplaatsen van grazers naar andere plekken.
