We krijgen een tip binnen van Maria. Zij schrijft ons: ‘Mijn vrienden die een biologisch-dynamische boerderij met koeien runnen, knokken zich een weg door regeltjesland. Terwijl ze juist goed zijn voor mens, dier en het milieu, worden ze nu op een grote hoop gegooid met alle andere boerderijen. Ze moeten koeien afstaan vanwege het fosfaatbeleid van de overheid, maar Bram en Ilse doen helemaal niet aan ophoping van fosfaat.’



‘Het zijn geen nummers’

Om uit te zoeken hoe het precies zit besluiten we de boerderij van Ilse en Bram op te zoeken in Eenigenburg, een plaatsje in Noord-Holland. We ontmoeten het echtpaar bij hun koeien die allemaal een naam hebben, zoals Lisa of Femke. ‘Het zijn voor ons geen nummers, de dieren betekenen veel voor ons,’ zegt Bram. Voor koe Jolien komt het afscheid steeds dichterbij. En dat doet het boerenechtpaar pijn. ‘We doen al 28 jaar niet mee aan het produceren van fosfaat en door het wisselende beleid van de overheid worden wij nu gestraft.’

Beleid van de overheid



Hoe zit het? In 2015 schafte de overheid het melkquotum voor de boeren af, dit zorgde ervoor dat boeren gingen investeren om aan de vraag naar melk te voldoen. Zo kwamen er meer koeien en werden er grote stallen gebouwd. Ook Bram en Ilse namen vier koeien meer. ‘Het leek allemaal mooi, maar ik was al bang dat we problemen zouden krijgen met het fosfaat (een mineraal dat in koeienmest zit) in Nederland,’ zegt Bram.

Fosfaat is een belangrijk mineraal voor planten, dieren en mensen. Maar als er teveel fosfaat op landbouwgronden te vinden is, dan zorgt dat voor problemen. Door regen kan het fosfaat van de grond in nabijgelegen sloten terecht komen. Wanneer er teveel fosfaat in water terecht komt, ontstaat er een sterke groei van algen. Als gevolg hiervan verdwijnen er waterplanten door lichtgebrek en sterven er vissen door zuurstofgebrek.

Doordat de boeren meer koeien namen na de afschaffing van het quotum, werd er ook meer mest geproduceerd. Hierdoor steeg het fosfaat en ging het zelfs zo ver dat we over het door EU vastgestelde fosfaatplafond heen gingen.

Toenmalig staatssecretaris Sharon Dijksma van Economische Zaken nam maatregelen om het overschot aan te pakken en stelde een fosfaatreductieplan op. De melkveehouders moesten hun veestapel inkrimpen door een aantal van hun koeien naar het slachthuis af te voeren. Boeren gingen in protest en stapten naar de rechter. In eerste instantie gaf de rechter de biologische boeren vrijstelling, omdat die groep niet had bijgedragen aan het overschot. ‘Deze boeren produceren wel fosfaat, maar blijven onder de Europese normen.’ In hoger beroep werd dit in oktober 2017 teruggedraaid: alle boeren moesten zich houden aan de regeling van de fosfaatreductie.



‘Niemand luistert’



Terug naar Bram en Ilse. Ze hebben hun vier koeien bewust gehouden, ondanks dat ze wisten dat ze volgens het beleid er teveel hadden. Daarom hebben ze nu een boete van 8000 euro gekregen en moeten er binnenkort vier koeien weg om aan de fosfaatnorm te voldoen. ‘Ik zeg al jaren tegen iedereen die het horen wil dat het produceren van fosfaat een doodlopende weg is, onze boerderij is een goed voorbeeld van veeteelt zonder fosfaat te produceren. Maar niemand luistert.’

Krachtvoer en Kunstmest



Het echtpaar voert hun koeien geen krachtvoer, zoals sojabonen of ander voer uit het buitenland, waar fosfaat in zit. ‘Nederland haalt dit uit andere gebieden van de wereld om al het vee te kunnen voeren. Ook kunstmest wordt vaak van buiten het bedrijf gehaald. De mest blijft in Nederland en zo raken onze landbouwgronden en wateren langzaam maar zeker vervuild met een fosfaatoverschot,’ aldus Bram. Hoewel het krachtvoer ervoor zorgt dat de koeien meer melk geven en dus financieel meer oplevert, hebben Bram en Ilse bewust ervoor gekozen om dit niet te doen, vanwege de ophoping van fosfaat.

‘We hebben een gesloten kringloop’



Hoe komt het dat Bram en Ilse niet hebben bijgedragen aan het fosfaatprobleem? Dat heeft met het dieet van de koeien te maken: het echtpaar geeft de koeien gras te eten van hun eigen grond. In het gras zit fosfaat, dat krijgen de koeien binnen en vervolgens scheiden de koeien een deel weer uit via mest. De mest van hun koeien gebruiken Ilse en Bram weer om hun grond te voorzien van fosfaten, waardoor het gras kan groeien. ‘Het is een gesloten kringloop, waardoor het fosfaatgehalte ongeveer gelijk blijft.’ Zo heeft het echtpaar er 28 jaar lang voor gezorgd dat er geen ophoping van fosfaat op hun grond plaatsvindt, omdat er evenveel binnenkomt als eruit gaat. Zouden Ilse en Bram krachtvoer of kunstmest importeren dan zouden ze wel een fosfaatoverschot hebben.

Daarom zou volgens Bram de overheid meer moeten kijken naar de invoer van krachtvoer en kunstmest in plaats van het slachten van koeien. ‘De import van deze producten zorgen ervoor dat we in Nederland een overschot hebben aan fosfaat, want we halen meer mest binnen dan we exporteren.’

‘Het voelt niet goed’



Het echtpaar heeft nog wel bezwaar gemaakt tegen de beslissing en hoopt dat ze hun vier koeien toch mogen houden. ‘Als we al zolang niet meedoen aan de fosfaatvervuiling, waarom zouden we dan nu opeens vier dieren naar de slacht moeten brengen. Het voelt niet goed,’ zegt Bram. Moeten de dieren toch weg, dan wordt het lastig kiezen welke vier koeien naar de slager moeten, aangezien het grootste gedeelte van de koeien drachtig is. Ze zijn bezig met een lijstje en koe Jolien staat erop, want ze is een van de weinigen die niet drachtig is. ‘Koeien die een kalfje in de buik hebben stuur je niet naar de slacht, dat kan niet.’ Daarnaast heeft de keuze voor Jolien ook een economische reden. Een koe geeft alleen melk wanneer ze een kalf heeft gekregen. Daarna kan een koe lang melk blijven geven, maar de hoeveelheid neemt wel af. Daarom moeten koeien regelmatig gedekt worden.

Een waardig afscheid



‘Als koe Jolien weg moet, krijgt ze een waardig afscheid’, zegt Ilse terwijl ze Jolien aait. ‘Iedereen kan dan op zijn eigen manier afscheid nemen, maar we hopen zo dat ze mag blijven.’