Veel van de winstgevende bedrijven zijn actief in de thuiszorg. Reporter Radio ging op bezoek bij de fraudeafdeling van DSW, waar ze een enorme groei zien van verdachte bedrijven in de wijkverpleging. Dat geldt vooral voor bedrijven die geen contract willen met verzekeraars, de ongecontracteerde aanbieders. Het blijkt opvallend makkelijk om misbruik te maken van het systeem.

Iedereen kan toetreden tot de markt

Toetreden tot de markt is eenvoudig, vrijwel iedereen kan een zorgorganisatie oprichten. "Dat is een kwestie van een paar kruisjes zetten op een online formulier", zegt Raymond Nyns, hoofd van de fraudeafdeling bij zorgverzekeraar DSW. Nyns ziet allerlei 'cowboys' die actief worden in de wijkverpleging: "We hadden zelfs iemand gevonden die voorheen een handel had in kattenbakvulsels."

Kwetsbare clienten = kleine pakkans

Vervolgens heeft een zorgaanbieder clienten nodig om zorg aan te kunnen leveren. Bij DSW zien ze dat verdachte aanbieders hun clienten vaak gericht uitkiezen. "Ze zoeken bijvoorbeeld mensen die de taal niet spreken, analfabeet zijn, psychische problemen hebben of geen familie hebben die kan helpen", zegt een medewerker van het fraudeteam. Het gaat om mensen die minder snel aan de bel zullen trekken als zij niet de zorg krijgen waar ze recht op hebben.

Zorg op papier

Om zorg in rekening te brengen bij een verzekeraar moet een wijkverpleegkundige indicaties voor cliënten opstellen. Daar staat in welke zorg iemand nodig heeft en welke werkzaamheden de zorgaanbieder zal gaan verrichten. Op basis van de indicatie kan het thuiszorgbedrijf declareren bij de verzekeraar. Maar of de indicaties ook kloppen met de werkelijke situatie van de cliënt wordt zelden gecontroleerd.

Zorg kan dus alleen op papier bestaan. Als zorgaanbieders misbruik willen maken van het systeem gaan ze op zoek naar wijkverpleegkundigen die minder integer te werk gaan, zien ze bij DSW. "Die zijn ook nog wel te vinden", zegt fraudeonderzoeker Nyns. "En als je iemand hebt gevonden die bereid is om voor jou hoge indicaties af te geven, dan begin je als zorgaanbieder gewoon."

Stoppen met betalen

Als bedrijven vervolgens opvallend hoge winsten maken kunnen zorgverzekeraars de geldkraan niet zomaar dichtdraaien. "We kunnen niet zeggen; we zien een winst die niet kan en we stoppen met betalen. We moeten op patiëntniveau aantonen dat het niet klopt, en dat vreet tijd", zegt Nyns.

Per patiënt moet de verzekeraar een dossier aanleggen waarin ze aantonen dat sprake is van onrechtmatigheden. Als bij een zorgaanbieder vijftig cliënten in verdachte omstandigheden worden gesignaleerd, moet de verzekeraar dus vijftig aparte dossiers opmaken.

Risicoloos frauderen

Wat de situatie nog lastiger maakt, is dat zorgaanbieders allerlei ontsnappingsroutes hebben als de verzekeraar een zaak bijna rond heeft. "We zien regelmatig dat ze dan failliet gaan, van de kaart verdwijnen en een eindje verderop onder een andere naam een nieuw bedrijf beginnen", zegt Nyns.

Ook strafrechtelijk is de kans op vervolging klein: "Het strafrecht heeft wel meer te doen dan de DSW-frauderende wijkbureautjes vervolgen." In de praktijk komt het niet vaak tot een zaak. Dat leidt bij DSW-voorzitter Aad de Groot tot de wrange conclusie: "Je kunt eigenlijk risicoloos frauderen in de zorg."

Dagvaarding

Een van de thuiszorgaanbieders die in het onderzoek naar voren kwam spande een kort geding aan tegen de KRO-NCRV (Reporter Radio & Pointer) en Follow The Money om publicatie te voorkomen. De rechter besliste dat publicatie gewoon door mocht gaan en stelde de KRO-NCRV en Follow The Money woensdag 26 juni op alle punten in het gelijk.