De zaal zit behoorlijk vol, hier op het festivalterrein in Biddinghuizen. In de hitte klimt de demissionair minister het podium op en steekt van wal over mentale problemen van jongeren zelf. Achter hem staan grote krantenkoppen over de druk die jongeren nu ervaren. En voor hem zitten ze: bezoekers met de leeftijd tussen de 10 en 30 jaar. Studenten: universitair, hbo’ers en in ieder geval één mbo'er.

Het is echt pittiger geworden, zegt hij. De druk om snel te studeren steeg de afgelopen 15 jaar, huizenproblemen zijn ook veel groter.

De hele generatie gaat gebukt onder die druk. Dus roept hij jongeren op zich sterk te maken als groep. “Organiseer je. Als ik praat over onderwijs, dan krijg ik te maken met lobbyisten van de universiteiten. Maar ik wil ook juist spreken met de studenten.”

Meepraten

Volgens hem lopen jongeren het gevaar dat ze zélf op het menu staan, tenzij je aan tafel zit. “Jongeren moeten vaker ook aan de tafel zitten,” stelt hij dus voor.

Al krijgt hij daarop ook een kritische vraag uit het publiek om de oren. Als je het al druk hebt, moet je er dan ook nog vakbondswerk gaan doen?

Nee, het onderwijs moet ook minder rigide, antwoordt Dijkgraaf. Minder strenge regels voor de studiepunten. De basisbeurs terug. En ja, misschien ook wat minder technische vakken verplicht stellen. “Onderwijs is nu wel heel erg vakjes afvinken, dat hoeft niet zo om toch goede studenten af te leveren.”

Komt het door social media?

En waarom ervaren jongeren dan meer druk? Is het de pandemie? Maken we elkaar nu gek door social media? Allebei niet, zegt Eveline Crone, hoogleraar ontwikkelingspsychologie aan de Universiteit Leiden.

Ze staat naast Dijkgraaf en trekt een flink scherm cijfers tevoorschijn. Vooral sinds 2009 ervaren jongeren steeds meer druk, dus al voor de pandemie. Het aantal jongeren dat minder dan 7 uur slaapt is met een kwart gestegen sinds dat jaar. Door digitale media, maar ook schooldruk en andere activiteiten zoals baantjes.

Een mogelijke reden is volgens haar ook de gezinssamenstelling. “Gezinnen zijn kleiner geworden, dat kan meer druk leggen om te presteren.”

Hoger Sneller Beter

Ook zijn jongeren zelf veranderd. Zo’n dertig jaar geleden waren we volgens haar hedonistischer, meer gericht op vrijheid willen hebben om te mogen drinken, om drugs te mogen gebruiken. Nu maken jongeren zich meer druk om andere thema’s: sociale onbalans, klimaat, zware onderwerpen.

Natuurlijk hadden jongeren het in het verleden ook pittig, neem al de trauma’s van de Tweede Wereldoorlog. Maar toen werd er niet over gesproken, zegt zij. “Nu wel, we weten wat er aan de hand is. Zelfmoord is doodsoorzaak nummer één onder jongeren. Daarom moeten we erover spreken.”

Wat haar betreft ligt een oplossing bij druk wegnemen en vooral begeleiden. Geef steun, en stop met eisen dat iedereen per se hoogopgeleid moet zijn. ‘"Het hoeft niet altijd: Hoger Sneller Beter".

Oplossing:

Daar zegt Dijkgraaf hetzelfde. Zelf werkte hij tien jaar in het Amerikaanse toponderwijs, waar hij studenten alsnog "diepongelukkig" zag worden omdat ze wel bij de besten, maar niet bij de allerbesten hoorden.

In Nederland hebben we ons ook lang verkeerd gefocust, stelt hij. Hij ziet dat kinderen eerst worden getoetst op rekenen en taal. “En als dat niet goed genoeg is, dan zul je wel lasser willen worden. Nee, zo moeten we niet kijken.”