Designerdrugs winnen snel aan populariteit. Eén van de populairste is 3-mmc. Uit het hele land komen er alarmerende berichten over het aantal verslavingen en ziekenhuisopnames onder jongeren door deze drug. Oorzaak: 3-mmc was lange tijd legaal verkrijgbaar. Het is inmiddels verboden, maar er zijn geen signalen dat het gebruik ervan afneemt.
Luister zondag20 februari naar Pointer Radio 'De strijd tegen 3-mmc' op Npo Radio 1 19:00 uur.
Designerdrugs. Het woord zegt het eigenlijk al. Het zijn drugssoorten die constant opnieuw worden ontworpen, zodat ze legaal verkocht en gebruikt kunnen blijven worden. Zodra een drug verboden wordt, bedenken de ‘makers’ van een designerdrug er een molecuultje bij en - hup - er is een nieuwe chemische formule (lees: drug) die níet op de opiumlijst staat, tussen alle andere verboden middelen.
Met deze strategie omzeilen drugscriminelen gemakkelijk de wet, zo zien we bij de komst van de designerdrug 3-mmc, ook wel bekend als ‘Poes’. De voorganger van 3-mmc, genaamd 4-mmc, werd in 2012 verboden en een aantal jaar daarna verscheen prompt de opvolger: 3-mmc. En met het naderende verbod is nu ook al 2-mmc gesignaleerd. De designerdrug krijgt dus jaren tijd om te ‘settelen’, bekendheid te creëren, zich te manifesteren in de gebruikersmarkt en ook om, in het geval van 3-mmc, enorme schade aan te richten. Hoe kan het dat Nederland achter de feiten aan blijft lopen bij het verbieden van designerdrugs?
Snelle stijging vergiftigingen door 3-mmc
Eerst wat meer over 3-mmc. De designerdrug 3-mmc is een NPS: een Nieuwe Psychoactieve Stof. Gebruik van 3-mmc geeft een ‘stimulerend effect’ dankzij extra aanmaak van de lichaamseigen stoffen dopamine en noradrenaline, legt Laura Hondenbrink uit, toxicoloog bij het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum. “Als dopamine toeneemt, kun je je bijvoorbeeld heel euforisch voelen, maar ook heel gejaagd. Bij een toename van noradrenaline neemt je hartslag enorm toe dankzij het sterk opwekkende effect.” Ook de aanmaak van serotonine, het zogenoemde ‘knuffelhormoon’, versterkt enorm. Dankzij deze toenames ligt een vergiftiging sneller op de loer dan je verwacht. “Een hele hoge hartslag en bloeddruk maar in ernstige gevallen zien we ook epileptische aanvallen.” Hondenbrink zag het laatste half jaar net zoveel vergiftigingen als in heel 2020: een alarmerende toename. Twee gebruikers overleden tot nu toe aan 3-mmc, bij 15 andere sterfgevallen is het vermoeden dat het gebruik van 3-mmc een rol heeft gespeeld.
“Was het maar zo simpel”
Dat 3-mmc verre van onschuldig is, liet jeugdagent Michael Boomkamp begin 2021 al zien aan Omroep Gelderland. Boomkamp werkt als agent in zijn gemeente Aalten, en wordt daar regelmatig geconfronteerd met jongeren die onderdoor gaan aan de gevolgen van 3-mmc-gebruik. Er werden in Aalten zelfs 3-mmc-flyers onder jongeren uitgedeeld. Hans de Lindert, wethouder onderwijs en jeugdzorg van de gemeente Aalten, schrok zich te barsten: “Ik wil niet zeggen dat het met hetzelfde busje als van Bol.com en Zalando meekomt, maar in diezelfde categorie valt het écht. En dat is natuurlijk heel schrijnend.” De Lindert denkt dat veel mensen, jeugd vooral, ‘legaal’ interpreteren als ‘niet schadelijk’.
Met een verbod op 3-mmc kan dit stoppen. Of toch niet? Wethouder de Lindert denkt van niet. “Er kan weer een variant bedacht worden met soortgelijke effecten, waarmee je vervolgens het verbod omzeilt.”
Het kabinet is van plan om in 2022 een wet in te voeren die zogenaamde stofgroepen verbiedt. Hiermee wordt voorkomen dat er in de toekomst een 6-mmc of 1-mmc kan verschijnen op de markt. Het eindeloze chemische gemanipuleer van werkende stoffen wordt daarmee tegengegaan. Desondanks is er kritiek op de uitvoerbaarheid van deze nieuwe wet. Het vele extra werk aan handhaving zou de politie en beleidsmakers in de problemen brengen: er is simpelweg nog niet genoeg geld en personeel beschikbaar om het verbod te kunnen handhaven.
Maar in de landen om ons heen geldt al jaren zo’n ‘stofgroepenverbod’. België bijvoorbeeld heeft dat verbod sinds 2017, zegt Marc Vancoillie, drugsbestrijder van de Belgische federale politie. In België blijft het aantal incidenten met drugs als 3-mmc dan ook beperkt, zegt hij. Vancoillie vindt het maar vreemd dat je 3-mmc in Nederland met één muisklik bestelt en binnen no time in huis hebt. “Dat komt natuurlijk doordat Nederland deze wetgeving nog niet heeft, maar ik vind het eigenlijk wel een vreemd verhaal dat websites die producten gewoon kunnen aanbieden.”
In Duitsland hebben ze ook niet stilgezeten, zegt Andreas Heizig, drugsbestrijder van de recherche van Noordrijn-Westfalen, de Duitse deelstaat die grenst aan Nederland. Heizig vertelt aan Pointer dat in Duitsland sinds 2016 een vergelijkbaar verbod op stofgroepen van kracht is, en kan zich weinig incidenten met 3-mmc herinneren.
“De overheid creëert zélf een criminele markt”
Terwijl wetgeving in het buitenland dus al jaren bestaat, moet hij hier nog ingevoerd worden. Heeft die legale status een aanzuigende werking? Laura Smit-Rigter van het Trimbos Instituut denkt van wel. “Webshops vestigen zich daarom ook in Nederland, omdat ze vanuit hier legaal bepaalde stoffen kunnen aanbieden.”
De Tilburgse hoogleraar criminologie Toine Spapens gaat nog een stap verder. Spapens denkt dat de overheid het risico loopt zélf een criminele markt te creëren, dankzij haar eigen trage wetgeving. Dat is namelijk al eerder gebeurd. Met de drug xtc. “Er ontstaat een afzetmarkt, waardoor het ook aantrekkelijk wordt om het illegaal te gaan produceren. En dat is ook één van de dingen die destijds met de productie van xtc is gebeurd.” Faciliteert het overheidsbeleid de opkomst en het voortbestaan van een drug als 3mmc, door zo lang te wachten met een verbod? “Ja, op het moment dat je de vraag gewoon zwaar onderschat, wat ook bij xtc is gebeurd.” Volgens Spapens was de reden dat het verbod op xtc in Nederland ‘laat’ kwam, dat “we eigenlijk dachten dat het middel in ons land nauwelijks speelde. Als je dat soort inschattingsfouten maakt, dan creëer je zelf een criminele markt. Zeker als je het niet op dezelfde snelheid aanpakt als de landen om je heen”.
Een verbod op 3-mmc is in dit najaar in elk geval een feit. Of dat dé oplossing is om designerdrugs uit te bannen, blijft nog de vraag, vindt verslavingsarts Jacob Verheij: “We zien jongeren met veel schade die zich bij ons aanmelden. Als het zo makkelijk te verkrijgen is en het middel zo’n grote impact heeft op de levens van jonge mensen, dan ben ik er natuurlijk helemaal voor om dat te voorkomen. Maar ik vrees wel dat er een nieuw middel op de markt gaat komen, waar de wet dan weer achteraan zal hobbelen.”
