Een groene tractor trekt een wit met grijs passagiersvliegtuig uit een hangar. Als bijschrift bij de foto staat: "Breaking News: Private jet used primarily by Dutch Prime Minister Mark Rutte and other officials stolen from government hanger by angry farmers". De tweet, afkomstig van News Hub UK (een Twitteraccount opgericht in maart 2022 met 6.3 duizend volgers) wordt bijna zesduizend keer geretweet en krijgt 25 duizend likes.

Een account met bijna 2,5 duizend volgers deelt dezelfde foto met dezelfde bewering. Sterker nog: de tekst en foto zijn identiek. De tweet wordt ruim 2,6 duizend keer geretweet en krijg 8,5 duizend likes.

Een soortgelijk narratief verschijnt op datzelfde twitteraccount. Dit keer is het niet een klein passagiersvliegtuig maar een straaljager die vooruit wordt getrokken door een tractor. De tekst hierbij luidt: "Breaking Dutch farmers breaks into Dutch airforce base and takes fighter jet to protest government tyranny". Dit bericht krijgt zo’n 16,7 duizend likes en bijna 5 duizend retweets.

Wat hebben deze berichten met elkaar gemeen? Allereerst: het is natuurlijk complete onzin. In het eerste geval gaat het weliswaar om een passagiersvliegtuig dat door een tractor uit een hanger wordt gehaald, maar dit is niet in Nederland. Dit schouwspel is gefilmd op het vliegveld van Lubumbashi in Congo. In het andere geval gaat het om een Kroatische straaljager die tussen twee steden werd verplaatst. Deze operatie vond plaats in mei 2011.

Nog iets wat deze voorbeelden met elkaar gemeen hebben: deze bizarre complotten worden gekoppeld aan het boerenprotest en vinden gretig aftrek op sociale media. Maar het opvallende daarbij is dat deze berichten geen voet aan de grond krijgen in Nederland, maar wel bij Engelstalige accounts. Op Twitter en Telegram zoeken we uitvoerig, maar nergens vinden we dezelfde foto’s terug in Nederlandstalige tweets.

Ander voorbeeld

Een ander voorbeeld van dit soort desinformatie die wordt gedeeld door grotere internationale accounts en niet (of in mindere mate) door Nederlandse, is het verhaal over de Nederlandse brandweer. Op 11 juli plaatst een account met de naam Real Mac Report een video waarbij te zien is dat vele brandweerwagens zich bij elkaar hebben verzameld. Als bijschrift bij de tweet stelt het account: "Now the Dutch firefighters have joined the farmers".

Hetzelfde verhaal wordt gedeeld door een account met de naam Business Bear. Zijn bericht wordt 6,7 duizend keer geretweet en krijgt meer dan 20.000 likes. Het aantal views gaat al ruim over de 200.000 heen. Ook voor dit verhaal over de brandweer geldt: het is onjuist en dit bericht wordt door Nederlandse accounts niet of zelden verspreid. Het zijn juist de Engelstalige tweets die veel views krijgen.

Wat is hier dan wel het verhaal? De video is gemaakt door een Poolse TikTokker. Hij plaatste de video op 22 mei 2022 op zijn TikTok. Dat er brandweerwagens bij elkaar staan heeft niets te maken met een protest. Het gaat om een liefdadigheidsevenement op een parkeerplaats in Jedlicze in Polen. Bij het evenement werd geld ingezameld voor de vijfjarige, zieke Maja uit Potoka.

Wereldwijde opstand tegen het establishment

We leggen de voorbeelden voor aan Peter Burger, docent aan de Universiteit Leiden, en Michael Hameleers, docent aan de Universiteit van Amsterdam. Beiden gespecialiseerd in mis- en desinformatie. "Waarom die buitenlandse accounts zich hier op zo’n manier mee bemoeien, dat blijft een gek iets. Maar hier vraag je je vooral af: voor wie is dit geloofwaardig?", zegt Hameleers.

Volgens Hameleers past dit narratief bij het algemene doel die veel internationale desinformatiecampagnes hebben. "Deze desinformatiecampagnes zijn vooral bedoeld om - daar waar het stabiel lijkt te zijn - onrust te vergroten, polarisering uit te vergroten en tegenstellingen groter te maken dan ze zijn. En dan is zo’n protest een goede manier om onrust te laten zien. Mensen komen massaal in opstand tegenover een establishment. En als je dat in zoveel mogelijk settings probeert te doen, dan lijkt het alsof de westerse democratie gewoon niet zo sterk is."

"Mijn indruk van die internationale weerklank is dat we hier een netwerk zien dat gegroeid en versterkt is tijdens de coronacrisis, en waarbinnen het idee wordt gepromoot dat er een wereldwijde opstand gaande is van het volk tegen de elite", zegt Peter Burger. "Je zag dat bij coronaprotesten, bij de aandacht voor de Canadese truckers en nu bij de Nederlandse boerenprotesten."

Boerenprotest

De voorbeelden van desinformatie komen van relatief onbekende accounts, maar hebben een enorm bereik. In de aankomende weken duikt Pointer in de desinformatiecampagne rondom het boerenprotest en onderzoekt welke netwerken er achter deze informatiestroom schuilgaan.