Kort na de Russische invasie in Oekraïne, verspreidde Rusland een opvallend verhaal. Het Amerikaanse Pentagon zou in het geheim biolabs (laboratoria voor biologisch onderzoek) hebben gebouwd in Oekraïne om de Russische bevolking uit te roeien met dodelijke ziektes.

Deze theorie wordt ingezet door het Kremlin om de oorlog te rechtvaardigen, valt ook terug te lezen in een artikel van Pointer uit 2022. Daar werden de claims van complottheorie-verspreider ‘Warclandenstine’ onder de loep genomen.

De conclusie van Pointer toen: er zijn wel degelijk medische labs in Oekraïne, mede gefinancierd door Amerika. Maar die zijn bedoeld voor het vroegtijdig opsporen van gevaarlijke ziekten en het ontwikkelen van vaccins, en zijn niet militair van aard. Ook zijn ze niet geheim. "Deze Russische desinformatie is totale onzin en het is niet de eerste keer dat Rusland valse claims maakt tegen een ander land", zegt het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken in maart van 2022.

Ondanks dat de claim keer op keer ontkracht is door factcheckers, blijft de bewering tot de dag van vandaag online rondzingen en zijn er mensen die het geloven en de theorie blijven verspreiden. Pointer heeft daarom dit jaar aan de Rijksuniversiteit van Groningen en de Universiteit van Amsterdam gevraagd te monitoren welke misinformatie er rondgaat. Een opvallende bevinding: er gaat inmiddels een heel specifiek getal rond van het aantal bestaande biolabs.

30 biolabs in Oekraïne

Uit de analyse blijkt dat mensen die de complottheorie anno 2025 nog geloven en verspreiden, vaak het getal van 30 biolabs benoemen. Lisa Gaufman, onderzoeker aan de Rijksuniversiteit Groningen, heeft een vermoeden waarom dit gebeurt. "In het algemeen geeft een zweem van 'science' - dus als je niet enkel zegt dat er biolabs zijn, maar ook details geeft zoals hoeveel het er zijn - een claim meer gewicht."

De vraag blijft waarom dit verhaal rond blijft gaan, terwijl het al zo vaak ontkracht is.

‘’Complottheorieën hebben meestal een lange houdbaarheidsdatum. Als dan ook nog eens prominente politici ze gaan herhalen, blijft het leven bij mensen’’, legt Gaufman verder uit. Ook benoemt de onderzoeker dat in historische context de verspreiding van ziektes al vanaf de middeleeuwen gepaard gaat met complottheorieën. ‘’En daarom blijft het ook zo lang rondgaan, want gezondheid is belangrijk voor de mens.’’

Deze factcheck kwam tot stand in het kader van de Factcheck-marathon naar aanleiding van de NAVO-top met als partners Pointer (KRO-NCRV), AD en de aangesloten regionale kranten, Nieuwscheckers, de VRT, de RTBF, Knack, Factcheck Vlaanderen en deCheckers.

Bekijk hieronder onze factcheck: