De oproep tot een verhoging van de NAVO-norm komt niet uit de lucht vallen. De Amerikaanse president Donald Trump pleit al jaren voor een hogere defensie-bijdrage van NAVO-landen. Met een verhoging naar 5 procent zou een lang gekoesterde wens van de Verenigde Staten uitkomen.

De huidige NAVO-norm schrijft voor dat lidstaten minimaal 2 procent van hun bbp besteden aan defensie. Veel landen voldoen daar op dit moment niet aan. De beoogde verhoging naar 5 procent betekent dus een forse investering – voor Nederland gaat het om bijna 30 miljard euro extra per jaar.

Daarom organiseerde de Nieuwe Vredesbeweging – samen met o.a. ROOD, de Revolutionair Socialistische Partij (RSP) en BIJ1 – dit weekend in Den Haag de ‘NAVO Tegentop’, waar volgens de organisatie zo’n vijfduizend demonstranten op afkwamen. Ze verwijten de VS voor ‘een crisisachtige sfeer’ te hebben gezorgd door een enorme verhoging van de defensiebudgetten te eisen. Een verhoging waar volgens de organisatie vooral de Amerikaanse wapenindustrie van zou profiteren.

De Nieuwe Vredesbeweging schrijft op haar website: “De norm moet 5 procent van het Bruto Binnenlands Product worden. Dat geld moet vooral in de VS worden besteed aan de Amerikaanse wapenindustrie.”

Wie levert de wapens?

De Nieuwe Vredesbeweging stelt dus dat de extra miljarden vooral in Amerikaanse zakken verdwijnen. Dat zit zo: als Europese NAVO-landen hun defensiebudget verhogen, betekent dat vaak ook meer wapenaankopen. En een groot deel van die wapens komt uit de Verenigde Staten.

Dat blijkt uit recent onderzoek van het Zweedse onderzoeksinstituut SIPRI, dat regelmatig de internationale wapenhandel in kaart brengt. Uit het onderzoek blijkt dat twee derde van de wapens die Europese NAVO-landen importeren, afkomstig zijn uit de VS. Uit een analyse van The Financial Times op basis van diezelfde SIPRI-gegevens blijkt dat dit percentage voor Nederland zelfs meer dan 90 procent is. Ook landen als Italië, Zweden en Noorwegen zitten boven de 90 procent grens. Geïmporteerde wapens zijn essentieel voor de wapenvoorraad van Europa, zo steeg het aandeel geïmporteerde wapens na de Russische invasie tot bijna 80%.

De afhankelijkheid van de Verenigde Staten zal voorlopig nog wel aanhouden, vertelt defensie-analist Patrick Bolder van The Hague Centre for Strategic Studies: “Europese landen gaan onder druk van Trump meer geld uitgeven aan defensie, maar het besef dat we minder afhankelijk moeten worden van Amerika is wel degelijk ingedaald. Europese landen zullen meer dan nu proberen het geld bij Europese defensiebedrijven uit te geven. Maar de capaciteit van de Europese defensie-industrie is nog beperkt. Kijk je naar luchtverdedigingsraketten, jachtvliegtuigen en bepaalde soorten munitie, dan kan op dit moment alleen Amerika die in grote aantallen leveren. Die verslaving aan de Amerikaanse defensie-industrie blijft dus nog wel even.”

Hoeveel geld gaat er naar de VS?

Het klopt echter niet dat het geld per se in de VS besteed moet worden. NAVO-lidstaten bepalen zelf van wie ze hun defensie-materieel aanschaffen. En volgens Bolder beseffen politici dat ze dat geld beter in de eigen economie kunnen pompen. “Deels om de afhankelijkheid van Amerika te verkleinen, maar ook om draagvlak te behouden bij de eigen bevolking” vervolgt Bolder. “Zodat niet alle zuurverdiende belastingcenten in een ander land worden geïnvesteerd. Maar het duurt zeker zo’n 5 jaar voordat Europa echt een flinke productiecapaciteit heeft opgezet."

Zelfs al zou het Nederlandse leger alle wapens in de VS kopen, dan nog klopt het niet dat de extra miljarden ‘vooral’ naar de VS zouden gaan, zoals de Nieuwe Vredesbeweging stelt. Volgens de meest recente Nederlandse defensiebegroting gaat ongeveer een derde van het budget naar materieel. “En daar zit ook nog onderhoud en de aankoop van reserveonderdelen bij. Kijk je puur naar de aanschaf van nieuw materieel, dan is dat zo’n twintig à vijfentwintig procent”, zegt Bolder. “Dat aandeel zal niet ineens sterk stijgen bij hogere defensie-uitgaven, want je hebt bijvoorbeeld ook weer extra personeel nodig om die wapens te bedienen.” De rest van het budget gaat naar zaken als personeel, IT en infrastructuur.

Daarbovenop komt nog dat vermoedelijk 1,5 procent van de 5 procent uitgegeven mag worden aan “brede weerbaarheid”, bijvoorbeeld cyberveiligheid of verbetering van wegen en bruggen. Het overgrote deel van de extra investeringen komt dus niet direct bij Amerikaanse wapenfabrikanten terecht.

Conclusie

Het klopt dat de Amerikaanse wapenindustrie flink profiteert van hogere defensie-uitgaven in Europa. Aangezien Europese NAVO-landen het overgrote deel van hun wapens uit de VS importeren, is het aannemelijk dat een verhoging van de NAVO-norm miljarden extra oplevert voor Amerikaanse defensiebedrijven. De bewering dat dit geld in de VS uitgegeven moet worden klopt niet, NAVO-lidstaten mogen zelf bepalen waar ze wapens vandaan halen. Bovendien: slechts maximaal een kwart van het defensiebudget gaat naar de aanschaf van nieuw materieel dus dat de extra miljarden ‘vooral’ bij Amerikaanse wapenfabrikanten terecht zou komen, klopt niet.

Deze factcheck kwam tot stand in het kader van de Factcheck-marathon naar aanleiding van de NAVO-top met als partners Pointer (KRO-NCRV), AD en de aangesloten regionale kranten, Nieuwscheckers, de VRT, de RTBF, Knack, Factcheck Vlaanderen en deCheckers. Lees hier alle factchecks.