Op 17 juni werd in de Tweede Kamer gedebatteerd over de NAVO-top die op 24 en 25 juni in Den Haag zal plaatsvinden. Een van de hoofdonderwerpen van die top is de verhoging van de NAVO-norm.

In 2006 spraken de Ministers van Defensie van de NAVO-lidstaten af dat ieder land minimaal 2 procent van het bruto binnenlands product (bbp) zou uitgeven aan defensie. Onder druk van de Amerikaanse president Donald Trump wil Mark Rutte, secretaris-generaal van de NAVO, deze norm verhogen naar 5 procent van het bbp. Daarvan moet 3,5 procent bestaan uit daadwerkelijke defensie-uitgaven en de overige 1,5 procent uit uitgaven gerelateerd aan defensie zoals cyberveiligheid of verbetering van de infrastructuur.

Jimmy Dijk (SP) is tegen deze verhoging, omdat bezuinigingen op de zorg, het onderwijs en de sociale zekerheid nodig zouden kunnen zijn om hem te betalen. Ook denkt hij dat het onnodig is, want, zoals hij eerder ook al zei, zouden Europese NAVO-landen al drie keer meer uitgeven aan defensie dan Rusland. In de Kamer herhaalde hij dit en schetste hij ook hoeveel meer de NAVO aan defensie zou uitgeven dan Rusland als de norm verhoogd wordt:

“Een NAVO-norm van 3,5% zou leiden tot zes keer meer aan defensie-uitgaven; zes keer meer dan Rusland! Ik vraag aan de president: hoeveel keer meer zou volgens de president voor veiligheid zorgen, drie keer, vier keer, vijf keer, zes keer, zeven keer, acht keer of tien keer? Tien keer is het al met de VS!”

Waarom dit onnauwkeurig is

Nieuwscheckers controleerde de vergelijking tussen de huidige defensie-uitgaven van Europese NAVO-lidstaten en Rusland eerder. De conclusie was toen dat Rusland 145 miljard dollar (13,1 biljoen roebels) uitgaf aan defensie volgens het International Institute for Strategic Studies (IISS) en dat de Europese NAVO-landen in 2024 476 miljard dollar uitgaven volgens officiële NAVO-cijfers [pdf].

Dat is ongeveer drie keer zo veel, maar houdt geen rekening met verschillen in koopkracht. De kosten in dollars tegen elkaar afzetten levert daarom geen eerlijke vergelijking op. Zoals premier Dick Schoof en Laurens Dassen (Volt) in het debat aangaven, kan Rusland met dat geld meer kopen dan Europese landen omdat Russische soldaten bijvoorbeeld een lager loon hebben dan Europese soldaten. Houden we rekening met koopkracht, dan zou Rusland, naar westerse maatstaven, ongeveer 462 miljard dollar hebben uitgegeven aan defensie in 2024 volgens het IISS. Een vergelijkbare correctie is voor Europa lastig omdat er veel Amerikaanse wapens worden ingezet in Europese NAVO-landen. We gaan er in deze factcheck daarom vanuit dat de koopkracht in Europa vergelijkbaar is met die in de VS en hanteren voor Europa het bedrag van 476 miljard dollar van het IISS.

De uitgaven van Rusland en Europese NAVO-landen lagen in 2024 dus ongeveer op hetzelfde niveau. Hoe zit dit als de NAVO-norm verhoogd zou worden naar 3,5 procent van het bbp? In 2024 voldeed Polen al aan deze norm, dus hoeft de bijdrage van dat land niet verhoogd te worden in dit scenario. De bbp’s van de andere landen vinden we terug bij de landeninformatie op het Ondernemersplein van de Rijksoverheid, een website met informatie voor ondernemers. Voor het bbp van Nederland kunnen we terecht bij de begroting van 2024 en dat omrekenen naar dollars.

Als we 3,5 procent van die bbp’s nemen en ze bij elkaar optellen, dan komen we er op uit dat Europese NAVO-lidstaten dan 1153 miljard dollar zouden uitgeven aan defensie. Dat is bijna 8 keer zoveel als Rusland uitgeeft als we geen rekening houden met koopkracht en 2,5 keer zo veel als we dat wel doen. Kijken we vervolgens naar het bedrag per hoofd van de bevolking dan is de gemiddelde Europeaan zelfs goedkoper uit dan de gemiddelde Rus: ruim 1300 euro in 2024.

Tellen we de Verenigde Staten mee, dan zou de NAVO 2124 miljard dollar uitgeven aan defensie na de verhoging van de NAVO-norm. Dat is 14 keer zo veel als Rusland als we geen rekening houden met koopkracht en bijna 5 keer zo veel als we dat wel doen.

Reactie SP

De woordvoerder van de SP stelt dat de cijfers van Jimmy Dijk kloppen, ook als we naar de cijfers van het IISS kijken. “Dan komen we inderdaad tot de conclusie dat Europese NAVO-landen net iets meer dan 3 keer zo veel uitgeven aan defensie als Rusland. Zodra de NAVO-norm stijgt wordt deze factor ook vergroot richting de 6. Als we de cijfers volgen die u zelf stuurt komen we zelfs uit op een factor van bijna 8. De NAVO als geheel geeft volgens het IISS 1436 miljard dollar aan defensie uit, wat inderdaad neerkomt op een factor 10 in vergelijking met Rusland.”

Als we rekening houden met de verschillen in koopkracht, zijn deze getallen inderdaad anders, stelt de woordvoerder. “Maar daar doen wij dan ook geen uitspraken over. Daarom is het ook altijd belangrijk om te kijken naar manschappen en materieel. De NOS heeft de cijfers van het IISS hierover op een rij gezet in een handige tool: NOS - Defensievergelijker: wie heeft wat? Hieruit blijkt dat de Europese NAVO-landen, dus zonder de V.S. qua manschappen en alle categorieën materieel op Rusland voorlopen.”

Conclusie

De vergelijkingen die Jimmy Dijk maakt tussen de defensie-uitgaven van Rusland en Europese NAVO-landen, houden geen rekening met verschillen in koopkracht. Hierdoor lagen die uitgaven in 2024 ongeveer op hetzelfde niveau. In het 3,5 procent-scenario gaan de Europese NAVO-landen, omgerekend naar koopkracht, 2,5 keer meer uitgeven aan defensie dan Rusland, niet 6 keer zoveel, zoals Dijk stelt. Kijken we vervolgens naar de kosten per hoofd van de bevolking dan is de gemiddelde Rus, ook na die Europese verhoging, nog altijd veel duurder uit.

Deze factcheck kwam tot stand in het kader van de Factcheck-marathon naar aanleiding van de NAVO-top met als partners Pointer (KRO-NCRV), AD en de aangesloten regionale kranten, Nieuwscheckers, de VRT, de RTBF, Knack, Factcheck Vlaanderen en deCheckers. Lees hier alle factchecks.