De gemeente Hengelo doet onderzoek naar onteigend Joods vastgoed tijdens de Tweede Wereldoorlog en de rol die de gemeente daarbij speelde. De gemeente Midden-Drenthe heeft het voornemen om een onderzoek in te stellen, maar heeft dat nog niet officieel besloten. Dit hebben de gemeenten laten weten naar aanleiding van de meest recente publicatie van Pointer over de Verkaufsbücher: de registratie van onteigend en doorverkocht Joods vastgoed tijdens de oorlog.
Het gaat om gemeenten waar tijdens de oorlog tien of meer Joodse panden zijn onteigend, of waar de gemeente zelf onteigend Joods vastgoed heeft gekocht. Begin 2025 waren er 6 gemeenten die nog geen onderzoek hadden ingesteld: Almelo (60 transacties), Midden-Drenthe (23), Hengelo (22, waarvan 1 door de gemeente), Waterland (13), Culemborg (11) en Hillegom (2 transacties, waarvan 1 door de gemeente).
Hengelo en Midden-Drenthe
Hengelo geeft naar aanleiding van het Pointer-artikel aan een onderzoek te gaan instellen. Het college heeft de Radboud Universiteit opdracht gegeven om de omgang met onteigend Joods vastgoed in de gemeente te onderzoeken. “Daarbij kan lering worden getrokken uit onderzoeken die al voor andere gemeenten zijn uitgevoerd”, aldus een woordvoerder van gemeente Hengelo tegen 1Twente.
De gemeente Midden-Drenthe is iets voorzichtiger. Een woordvoerder van de gemeente laat via RTV Drenthe weten ‘voornemens’ te zijn om de geschiedenis alsnog te onderzoeken. Verdere toelichting wil de gemeente nog niet geven.
Voorst en Rijswijk
Eerder gaven ook de gemeenten Voorst (10 transacties) en Rijswijk (30 transacties) aan wel degelijk onderzoek te doen naar geroofd Joods vastgoed. Voorst doet sinds januari 2025 onderzoek, dat wordt uitgevoerd door historicus en Holocaust-deskundige Maarten-Jan Vos, bericht De Stentor. In de tweede helft van 2024 heeft een gemeentearchivaris al een intern vooronderzoek gedaan naar Joods vastgoed in de gemeente, liet woordvoerder Linda Simons verder aan de krant weten.
De gemeente Almelo antwoordt jaarlijks dat zij afwachten tot een nabestaande melding doet van een mogelijke dwaling. Tot die tijd worden de 60 transacties binnen de Almelose gemeentegrenzen niet onderzocht.
De tekst loopt verder onder het tipformulier.
Oproep
Verkaufsbücher
Pointer doet al 5 jaar lang een rondgang onder de 218 gemeenten die in de zogeheten Verkaufsbücher staan: de registratie van onteigend en doorverkocht Joods vastgoed tijdens de Tweede Wereldoorlog. De afgelopen jaren hebben 170 gemeenten een onderzoek aangekondigd: daarin wordt onderzocht of deze woningen na de oorlog zijn teruggegeven aan de oorspronkelijke eigenaren en of de gemeente de Joodse terugkeerders heeft tegengewerkt tijdens dat proces. Inmiddels zijn deze onderzoeken in 139 gemeenten afgerond en gepresenteerd.
Dat betekent echter ook dat 48 gemeenten nog geen onderzoek hebben ingesteld, ondanks dat zij weten dat Joodse woningen binnen hun gemeentegrenzen zijn geroofd. In 44 gemeenten zijn minder dan tien woningen gedwongen van eigenaar gewisseld, waardoor de noodzaak voor een onderzoek minder groot is. Met zo’n relatief klein aantal panden kun je weinig zeggen over de opstelling van de gemeente tegenover de Joodse inwoners, zeggen experts, waaronder oud-voorzitter van het Centraal Joods Overleg Ronny Naftaniel. Tenzij gemeenten zelf geroofd vastgoed hebben gekocht, zoals Hillegom (2 transacties, 1 door de gemeente). Ook dan is onderzoek nodig, vindt Naftaniel.
Joods vastgoed in 'Verkaufsbücher'
Duizenden panden en stukken grond werden van Joodse eigenaren in de Tweede Wereldoorlog onteigend. De Joodse bezitters waren elders ondergedoken of op transport gezet naar werk- of vernietigingskampen. Het vastgoed werd doorverkocht aan ondernemers en vastgoedhandelaren. Na de oorlog moesten Joodse eigenaren in enkele gevallen belasting betalen over de periode dat ze niet 'thuis' waren. Ook werd het Joodse eigenaren lastig gemaakt hun bezit terug te krijgen.
Wil je jouw ervaring delen met dit onderwerp? Dat doe je via ons tipformulier.
Pointer is al langer bezig met onderzoek naar onteigend Joods vastgoed. Alle onze eerdere uitzending en artikelen lees je in het dossier 'De Vastgoedboeken'.
Voor Pointer is recht en onrecht een belangrijk thema, hier lees je alles waar we de afgelopen jaren over hebben geschreven.
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
Ontvang iedere week onze beste verhalen in je mailbox.
