Een fietspad door de Spoorkuil bij Groesbeek zorgt al tijden voor een slepend conflict tussen gemeente, rijksoverheid en natuurbeschermers. Wat is er aan de hand? In het gebied leven zeldzame en beschermde zandhagedissen. 16 Hagedissen werden de afgelopen maanden al doodgereden op het omstreden fietspad. Nadat een rechter én een mediator er aan te pas moesten komen, plaatste de gemeente Berg en Dal langs een deel van het fietspad reptielenschermen en –tunnels om overstekende hagedissen tegen te houden.
‘Niet genoeg’, vindt Henny Brinkhof van Werkgroep Natuurbeheer Groesbeek (WNG). Hij wil nog 500 meter aan schermen voor de zwaar beschermde reptielen. We spreken hem na een tip over het fietspad voor ons dossier Dier en Bouw.
De zandhagedis staat op de Rode Lijst van het IUCN (International Union for Conservation of Nature) aangemerkt als "kwetsbaar". Ook heeft de hagedis een beschermingsstatus in de Europese Habitatrichtlijn.
Genoeg redenen om te voorkomen dat de hagedis onnodig wordt doodgereden. ‘Vrijwilligers gaan bijna elke dag kijken of er dode zandhagedissen liggen,’ vertelt Brinkhof.
‘Van ieder ‘slachtoffer’ maken we volgens een afgesproken protocol foto’s, inclusief GPS-coördinaten waar ze gevallen zijn.’
De foto’s worden doorgegeven aan RAVON, onderzoeks- en kennisorganisatie voor reptielen, amfibieën en vissen, die de meldingen verzamelt.
Henny Brinkhof op zoek naar dode zandhagedissen
Dwangsom
De gemeente besloot in 2014 tot aanleg van het fietspad in de Spoorkuil. Het oude fietspad, het nabijgelegen schelpenpad, werd in de winter te drassig voor fietsers. Brinkhof: ‘Aanvankelijk was er nog sprake van opknappen van het schelpenpad. Dat was in overleg met de Werkgroep Milieubeheer Groesbeek. Tot duidelijk werd dat de wethouder een heel níeuw fietspad in de Spoorkuil wilde aanleggen.’
Het bestemmingsplan bleek plotseling veranderd zonder dat de werkgroep op de hoogte was gesteld. Brinkhof: ‘Het belachelijke is dat er zo nodig een 2e fietspad moest komen in de Spoorkuil, dat ligt maar zo’n 30 meter van het schelpenpad vandaan.’
Het schelpenpad en het nieuwe fietspad door de Spoorkuil
De Spoorkuil is ideaal terrein voor de zandhagedis. Sinds het bos daar in 2010 werd gekapt, komen er steeds meer dieren terug. ‘Het is daar een superplek, op de zuidhelling wordt het gloeiend heet. De zandhagedissen zonnen daar als ze het nodig hebben. Maar dat doen ze nu ook op het betonnen fietspad en dat moeten ze regelmatig met de dood bekopen.‘
Geen toestemming
De gemeente vond het niet nodig om toestemming voor de aanleg van het fietspad te vragen aan de RVO, de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (onderdeel van het ministerie van Economische Zaken). De RVO ziet toe op naleving van de wet Natuurbescherming. De gemeente had geen ontheffing aangevraagd voor de in het natuurgebied voorkomende beschermde diersoorten: de zandhagedis, de gladde slang en de hazelworm. Staatssecretaris Sharon Dijksma van Economische Zaken legde de gemeente daarom 2 keer een dwangsom van 150.000 euro op en het fietspad werd meerdere keren tijdelijk gesloten.
Volgens de gemeente was een ontheffing niet nodig, want de gladde slang kwam volgens hen helemaal niet voor in de Spoorkuil. De gemeente baseerde zich op onderzoek van ecologisch adviesbureau Waardenburg. De gemeente liet dit onderzoek uitvoeren, maar wachtte de beoordeling ervan niet af. ‘Op vrijdag stuurde de gemeente de resultaten door naar de RVO en de maandag er na begonnen de shovels al met de aanleg van het fietspad.‘
Contract
Na een mediation-traject werd een contract opgesteld met de gemeente. Daarin werd bepaald dat over een lengte van 750 meter reptielenschermen en –tunnels aangelegd moesten worden op het 2 km lange fietspad. Ook werd vastgelegd hoeveel reptielen er jaarlijks overreden mogen worden: niet meer dan 15 zandhagedissen, 5 hazelwormen of 1 gladde slang. Meer dode dieren moet leiden tot overleg en aanvullende maatregelen van de gemeente.
Fietspad door Spoorkuil met reptielenschermen en -tunnels
Niet iedereen heeft begrip voor de acties van Brinkhof en RAVON. Brinkhof: ‘Ik krijg van bewoners te horen: “Jullie vinden de natuur belangrijker dan mensen”.’
‘Sommigen denken zelfs dat wij die dode hagedissen hier zelf neerleggen.‘
Het gaat Brinkhof om meer dan een lokaal probleem. ‘In Nederland komt de natuur op de laatste plaats. Met de biodiversiteit is het slecht gesteld in ons land. Die neemt al 100 jaar af.’ Ondanks kleine successen die door natuurbeschermend Nederland geboekt worden met bijvoorbeeld de bever, gaat de biodiversiteit nog steeds achteruit. ‘Het is belangrijk kwetsbare diersoorten als de zandhagedis en de gladde slang op het hoogste niveau te beschermen.’
Onderzoek naar besluitvorming
Wij hebben de gemeente Berg en Dal gevraagd om commentaar. Die verwijst ons door naar het rapport van de rekenkamercommissie van de gemeente die de besluitvorming rond de aanleg van het fietspad door de Spoorkuil momenteel onderzoekt. Het eindrapport wordt in het najaar verwacht.
