Joland ontvangt ons op zijn boot in Krimpenerwaard. Een ‘droomplek’ om te wonen, zegt hij zelf. Hij is gedeeltelijk arbeidsongeschikt na meerdere bypasses, maar werkt nog een aantal uur per week als zelfstandig contactlensspecialist. Aan het begin van de coronacrisis zat hij al in de financiële problemen, maar het was nog “overzichtelijk en beheersbaar”, aldus Joland. Negen maanden later puilt zijn brievenbus echter uit van de blauwe brieven en officiële deurwaardersaanmaningen.

Papier-maché van belastingbrieven

Die brievenbus is sinds april niet meer geleegd, bekent Joland. Voor onze uitzending en om orde op zaken te gaan stellen, is hij bereid hem te openen. Wat volgt is een indrukwekkend tafereel. Op de tafel in zijn kajuit vormt zich gestaag een stapel aan papier. Sommige brieven zijn een onleesbare prop papier-maché geworden door de regen die de brievenbus niet heeft gespaard. Boetes (“die heeft iedereen in Nederland wel eens”), belastingaanslagen en inderdaad: incasso-aanmaningen.

Zijn verhaal over hoe de schulden zijn opgebouwd, is niet anders dan dat van veel anderen. “Ik had een schuld bij de belastingdienst omdat ik ondernemersaftrek had gekregen waar ik achteraf geen recht op had, omdat ik te weinig uren werkte. Die schuld was bijna afbetaald, toen de eerste lockdown kwam.” Vervolgens liep de schuld op en ging Joland meer werken.

Maar daardoor botste hij weer met het UWV, want nu verdiende hij meer dan mocht met zijn arbeidsongeschiktheidsuitkering. Joland is voor 80% afgekeurd omdat hij lijdt aan de ziekte van bechterew. Omdat hij teveel verdiende en weer geld moest terugbetalen, kwam ook daar een schuld uit. Door vervolgens geen brieven meer te openen en niks te betalen, verergerde de situatie in een paar maanden gigantisch. “Ik heb gewoon de grootste moeite om brieven open te maken omdat ik niet kan slapen als ik een brief openmaak waarin weer staat dat je zoveel mag betalen.”

Schuldhulpverlening

Maar ook Joland realiseert zich dat het zo niet verder kan. In ons bijzijn besluit hij niet alleen zijn brievenbus te openen, maar ook de afdeling schuldhulpverlening van zijn gemeente te bellen. Hij wil hulp. In 2020 heeft hij dat al meerdere keren geprobeerd, maar om voor hem onduidelijke redenen is hij nooit teruggebeld. Deze keer is het wel raak.

Wat volgt is een open en eerlijk gesprek met een behulpzame medewerker. Maar ook een lastige mededeling. Om in aanmerking te komen voor schuldhulpverlening, zou Joland moeten stoppen als zzp’er en een bijstandsuitkering aanvragen. Daarmee zou alles veel makkelijker worden voor hem.

Zzp’ers wordt vaak verteld dat ze moeten stoppen met hun bedrijf om hulp te krijgen. Dat is tegen het zere been van schuldhulpverleners die gespecialiseerd zijn in het helpen van ondernemers. Want het is wel degelijk mogelijk om binnen de regels je bedrijf te behouden. Als je meer kan verdienen door te blijven werken, is het ook in ieders voordeel dat je niet hoeft te stoppen met je bedrijf, want zo komt er ook meer geld binnen om je schulden af te lossen.

Maar omdat de wet op schuldhulpverlening oorspronkelijk voorschreef dat ondernemers geen hulp konden krijgen, is dat nog steeds het beleid van veel gemeenten. Ondanks dat de overheid al meerdere keren heeft aangegeven dat het wel degelijk mogelijk moet zijn voor zzp’ers om schuldhulpverlening te krijgen.

Voor Joland wordt het allemaal teveel: “Mijn hart schreeuwt het uit. Dat is gewoon chantage. Maar wat kan je anders? Dit gaat niet langer zo. Ik heb al vijf bypasses gehad. Ik heb genoeg gehad, ik heb er echt genoeg van.”

Zuchtend kijkt Joland nog eens naar de stapel brieven voor hem op tafel: “Kijk deze stapel raak ik dan kwijt, dat is 80 procent of meer denk ik. Als ik inderdaad het advies opvolg om te stoppen met mijn bedrijf ben ik daarvan af.” Maar Joland wil dolgraag blijven werken, nuttig zijn: “Ik ben contactlensspecialist. Ik doe dit werk al vanaf 1978 met veel plezier. Het is mijn lust en mijn leven. En de winkel waar ik nu werk, daar heb ik het ook gewoon heel erg naar mijn zin.”

Een duivels dilemma dus. Eentje waar Joland zelf niet uitkomt. Vanaf 1 januari moeten alle gemeenten in Nederland schuldhulpverlening voor ondernemers op orde hebben. Joland en andere ondernemers hebben dus vanaf nu recht op hulp, zonder dat ze hun bedrijf moeten stoppen. Maar uit ons onderzoek naar zzp’ers in de schuld, blijkt dat veel gemeenten dat nog niet op orde hebben. Het is dus de vraag of Joland in 2021 met zijn bedrijf geholpen wordt.

Wil je meer weten over zzp’ers in de schuld en aanpak van gemeenten? Kijk dan maandag 11 januari om 22:20 op NPO2 naar onze uitzending over dit onderzoek.