Robin woont samen met zijn vrouw in een stacaravan. Niet omdat ze zo graag vakantie vieren, maar omdat ze tot over hun oren in de schulden zitten. En deze situatie duurt nu al twee jaar. Robin verzucht: ‘Ik heb nog geen idee waar we in de winter naartoe moeten. Ons leven staat al sinds 2018 volledig op zijn kop.’
Het is één van de tips die we binnenkrijgen in het onderzoek Schulden. De situatie van Robin springt eruit omdat hij in een situatie lijkt te zitten waaraan hij zich nog maar lastig zelfstandig kan ontworstelen. Inmiddels heeft het stel een schuld van ruim een ton en zijn ze bovendien uitgeschreven uit de Basisregistratie Personen. Legaal werken kan daardoor niet meer en een nieuw onderkomen vind je niet als je geen geld hebt of niet ingeschreven staat, zo vat Robin de vicieuze cirkel samen.
Fraudeschuld
We zijn benieuwd hoe het zover heeft kunnen komen en spreken met hem af in de stad waar de problemen begonnen: Dordrecht. ‘Heel heftig om hier weer te zijn, dat roept herinneringen en een gevoel van onrecht op. Het is ook de laatste plek waarvan we kunnen zeggen dat het ons thuis was.’
Ooit had Robin een eigen zaak en een leuk huis, nu leidt hij een zwervend bestaan. ‘De problemen zijn eigenlijk echt begonnen toen we een conflict kregen met de Sociale Dienst en zijn beschuldigd van bijstandsfraude. Valselijk beschuldigd,’ aldus Robin.
Hij had een eigen zaak als ICT-professional, maar toen die op de klippen liep ontstonden er schulden. ‘Ik ben toen op de taxi gaan werken, maar die uren waren onvoldoende om in ons levensonderhoud te voorzien. En ook mijn vrouw was in die tijd niet fysiek in staat om te werken. Om die reden hebben we toen bij de gemeente aanvullende bijstand aangevraagd en gekregen.’
Fraudewet
Sinds 2013 is de Fraudewet ingevoerd en door deze wetswijziging zijn gemeenten wettelijk verplicht om te veel ontvangen uitkering terug te vorderen. Niet alleen het opzettelijk misbruiken van de sociale zekerheidsvoorzieningen wordt gezien als fraude. Ook het schenden van de inlichtingenplicht kan aangemerkt worden als fraude, hoewel die schending soms ook ontstaat door onkunde of een vergissing.
Onderzoek informatieplicht
Toch gaat het mis en begint de Sociale Dienst een onderzoek. Die vermoedt namelijk dat het stel zich niet aan de regels houdt. Robin en zijn vrouw hebben volgens de Sociale Dienst de zogenoemde informatieplicht geschonden. Wanneer je een uitkering krijgt, ben je namelijk verplicht om de Sociale Dienst op de hoogte te stellen van activiteiten zoals vrijwilligerswerk. Ook activiteiten of hobby’s die je uitvoert - die mogelijk geld op kunnen leveren – dien je te melden. Dat wordt ook wel op geld waardeerbare arbeid genoemd.
Stichting
Robin: ‘We waren in die tijd verbonden aan een religieuze stichting en deden daar ook een paar uur per week vrijwilligerswerk voor. We organiseerden bijvoorbeeld religieuze bijeenkomsten. Dat hebben we ook netjes doorgegeven aan de Sociale Dienst. En het heeft nooit de weg naar werk in de weg gezeten.’ Volgens Robin heeft hij de mails én de ontvangstbevestigingen om dat alles te bewijzen.
‘De Sociale Dienst zegt echter dat zij niet op de hoogte was van deze activiteiten bij de stichting,’ vervolgt Robin. ‘Zonder echt grondig onderzoek beschuldigen ze ons nu van fraude en suggereren dat ik de mails achteraf zou hebben vervalst. En ook de rechter zegt dat het lastig vast te stellen is of ons bewijs klopt. Wij moeten nu aantonen dat we niet gefraudeerd hebben, terwijl we nooit echt gehoord zijn tijdens het onderzoek.’
Uit schuldregeling gezet
Voor het echtpaar is dit conflict met de Sociale Dienst extra wrang, want door het stopzetten van de uitkering en het fraudeonderzoek worden ze ook uit de schuldregeling gezet waar ze na het stopzetten van Robin zijn bedrijf al een aantal jaar inzitten. Robin: ‘We waren 3 maanden verwijderd van een schuldenvrije toekomst, maar omdat onze bijstand werd stopgezet, een fraudeschuld dreigde en daardoor de voorwaarden van de regeling wijzigden heeft de gemeente ons traject stopgezet. En kregen we de schuldeisers weer aan de deur.’ En dat resulteerde erin dat ze uit hun huis moesten en uiteindelijk werden uitgeschreven uit de Basisregistratie Personen.
Een ‘impasse’ noemt Robin de situatie waarin hij en zijn vrouw nu verkeren. ‘Onze levens zijn verwoest, dit is echt buitenproportioneel.‘ Toch blijft hij strijdbaar: ‘Ik ga niet toegeven dat ik iets heb gedaan, terwijl dat niet het geval is. En ik zal doorgaan om aan te tonen dat die mails echt zijn. Ik kan dat ook aantonen vanwege mijn achtergrond als ICT-er, maar het vervelende is dat ze mij niet meer geloven. En zelf is de Sociale Dienst niet bereid om ze op echtheid te laten toetsen.’
Reactie Sociale Dienst
In een reactie laten de Sociale Dienst Drechtsteden en gemeente Dordrecht weten dat ze in principe niet ingaan op individuele zaken, “zeker niet als er (mogelijk) sprake is van fraude.” Wel stellen ze dat ze binnen alle wet- en regelgeving opereren en naar de persoonlijke omstandigheden van cliënten kijken. Het probleem van de vicieuze cirkel van geen woonadres, geen uitkering, geen werk herkennen ze. “Daarom hebben we daar ook oplossingen voor, zoals bijvoorbeeld inschrijving bij het Leger des Heils. Wij wijzen cliënten ook op deze mogelijkheid.”
Over de specifieke situatie van Robin willen ze dus niet veel kwijt. Wel wijzen ze erop dat er altijd een mogelijkheid is tot bezwaar als je je niet kunt vinden in de beslissing van de Sociale Dienst. En je uiteindelijk naar de rechter kunt. “In deze zaak heeft de rechtbank ons in het gelijk gesteld”, aldus de Sociale Dienst Drechtsteden.
Robin heeft echter nog beroep aangetekend tegen deze uitspraak bij de Centrale Raad voor Beroep, omdat hij zegt aan te willen en kunnen tonen dat hij wel degelijk aan de informatieplicht heeft voldaan.
