We spreken Esther voor ons onderzoek naar laaggeletterdheid in samenwerking met de Pointer pop-up in Heerlen.

De bibliotheek in het Heerlense VISTA college wordt in de dinsdagochtendpauze bezocht door een groepje leerlingen in zwarte uniforms. Ze volgen een opleiding tot beveiliger. Gezamenlijk struinen ze de rekken met boeken die ze gratis mogen lenen af, op zoek naar iets dat ze boeit. Een jongen die nog niet weet welk boek hij moet kiezen, krijgt een aanbeveling van een studiegenoot, bij wie het leesvirus blijkbaar al meer is aangewakkerd. Zo ziet voormalig docent Nederlands Esther Hendriks het graag.

Dalend niveau

De leesvaardigheid van Nederlandse jongeren daalt al jaren, weet Esther. Om goed mee te komen in de maatschappij is het wenselijk om taalniveau 2F hebben. Dat zouden alle leerlingen die van de middelbare school komen moeten hebben. Maar Esther zag in de 10 jaar dat ze Nederlandse lesgaf op het VISTA college dat lang niet alle op het ROC binnenkomende studenten dat niveau hebben.

In 2018 bleek uit het PISA-onderzoek, een internationale monitor voor leerlingprestaties, dat de leesvaardigheid van Nederlandse jongeren afneemt en zelfs dat één op de vier vijftienjarigen risico loopt om laaggeletterd te worden. In provincie Limburg is het percentage laaggeletterden hoger dan landelijk.

Met VISTA Leest! wil Esther daar iets aan doen; het programma bestaat nu 1 jaar. Ze hoopt dat jongeren, die van nature misschien liever naar hun smartphone grijpen dan naar een boek, leren hoe leuk lezen kan zijn. Dan kunnen ze er ook beter in worden. Bij opleidingen die aan het project deelnemen staat één à twee keer in de week een halfuur verplicht lezen op het programma. Dat mag in een geleend boek, een boek van thuis of een tijdschrift als opstap naar een boek. Zolang de leerlingen maar iets anders lezen dan teksten van een beeldscherm.

Voor iedereen

Leesvaardigheid heeft in alle opleidingen een rol, legt Esther uit. “Of het nu de bakker is die een recept moet begrijpen, of de onderwijsassistent die straks zelf taalles moet geven”. Docenten van verschillende opleidingen zijn enthousiast. “Laatst kwam er een docent van de theateropleiding naar me toe. Leerlingen moesten voor een opdracht zelf een script schrijven en uitvoeren. Dan denk je: makkie. Maar volgens de docent was het een drama, want de ene leerling kon niet schrijven en de andere niet lezen. Die docent zei: kom alsjeblieft ook bij ons met VISTA Leest!”

Bij leerlingen roept het verplichte lezen soms wel wat weerstand op. “Mevrouw, ik kan toch al lezen” en “Ik heb hier echt geen zin in”, zijn veel gehoorde excuses. Maar volgens Esther is het zaak ze toch zo ver te krijgen. “Ze moeten iets lezen en dan denken, dit is misschien wel leuk. Dan nog iets lezen en nog iets. Dat is het vuurtje dat ik wil aanwakkeren.”

Enthousiasme

In Heerlen doen inmiddels zo’n 1200 van de 8000 leerlingen mee aan VISTA Leest! en uit de eerste resultaten van een klein intern onderzoek blijkt dat het leesplezier van deelnemende leerlingen is toegenomen. De komende jaren moet blijken of de leesvaardigheid ook daadwerkelijk omhoog gaat.

Wat Esther betreft is het einde van VISTA Leest! in ieder geval nog niet in zicht. Het project breidt zich als een olievlek uit binnen de verschillende opleidingen van de school en ook andere vestigingen van het VISTA-college en andere ROC’s zijn benieuwd naar de ervaringen uit Heerlen. Het project kreeg afgelopen jaar subsidie van de gemeente Heerlen en de provincie Limburg. Esther is nog op zoek naar financiering om met het project door te kunnen gaan. "Om zoveel mogelijk leeringen te inspireren tot lezen."