Tijdens ons onderzoek naar Overgewicht lopen we tegen iets nieuws aan: de leefstijlcoach. Vanaf januari 2019 kunnen mensen die te zwaar zijn en aan bepaalde eisen voldoen, volledig vergoed twee jaar aan de slag gaan met deze nieuwe zorgprofessional. Die helpt hen op drie fronten om hun leven anders in te richten en af te vallen.
In vaktermen heet het een GLI: een Gecombineerde Leefstijlinterventie. In de praktijk is het een programma, gedraaid door een leefstijlcoach, voor mensen die te zwaar zijn en daarmee risico lopen op gezondheidsschade of al gezondheidsschade hebben. En dat is een behoorlijk aantal mensen: het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) berekende dat het voor 28 procent van de volwassen bevolking interessant zou zijn, oftewel zo’n 3,5 miljoen mensen. In potentie kan een GLI zelfs 5 miljoen mensen helpen, volgens de Nederlandse Zorgautoriteit (het instituut dat over de kosten en de kwaliteit van de zorg gaat, red.)
Waarom een leefstijlcoach?
Maar er waren toch al mogelijkheden voor mensen met overgewicht om begeleiding te krijgen? Jazeker, een diëtist bijvoorbeeld. Maar de leefstijlcoach zou vooral op de lange termijn het gedrag en gewoontes veranderen. Bovendien wordt het tweejarige programma volledig vergoed, terwijl een diëtist maar voor drie uur in de basisverzekering zit en onder het eigen risico valt. De leefstijlcoach combineert drie gebieden waarop overgewicht wordt aangepakt: voeding, bewegen en gedragsverandering. Dat laatste is volgens de deskundigen die wij spreken waar het vaak mis gaat: want hoe houd je je gezonde leefstijl vol? Hoe zorg je dat je niet weer vervalt in oude gewoonten en gaat jojo-en? Een leefstijlcoach moet hier het verschil gaan maken. Op de website van de beroepsvereniging lezen we: ‘Leefstijlcoaches [...] fungeren als gids voor iedereen die zijn dagelijkse gewoontes wil veranderen om zich goed te (blijven) voelen.’
Al in 2009 concludeerde het Zorginstituut dat een leefstijlinterventie effectief was. Alleen werd het weinig aangeboden, omdat de vergoeding onduidelijk was. Per januari 2019 is die onduidelijkheid weg: de GLI wordt volledig vergoed in de basisverzekering en valt buiten het eigen risico. En er is inmiddels aanbod. Het loket Gezond Leven van Rijksinstituut voor Gezondheid en Milieu (RIVM) heeft drie programma’s erkend: SLIMMER, de Beweegkuur en Coachen op Leefstijl (CooL). Dit zijn minder zware programma’s dan de GLI die het Zorginstituut in 2009 effectief bevond - alledrie de programma’s worden begeleid door een leefstijlcoach in plaats van het multidisciplinaire team van paramedici dat men eerst voor ogen had.
Wat gaan we besparen?
Naast dat mensen zich gezonder gaan voelen, moet de GLI ook financieel voordelen gaan opleveren. Het Institute for Medical Technology Assessment (IMTA) van de Erasmus Universiteit berekende in 2010 voor het Zorginstituut (toen nog College voor Zorgverzekeraars) wat een GLI zou gaan kosten en opleveren. Zij gingen uit van een besparing op drie fronten door een betere leefstijl, namelijk:
1) je vervangt andere zorg zoals voedingsadviezen door de GLI,
2) mensen worden gezonder door de GLI en hebben dus minder zorg nodig voor bijvoorbeeld diabetes en hart- en vaatziektes, en
3) er zijn maatschappelijke effecten, bijvoorbeeld dat het ziekteverzuim afneemt.
Het eerste jaar zouden de kosten onder de streep 51 miljoen zijn, volgens het IMTA. Die kosten zouden jaarlijks afnemen naar 9 miljoen in het vierde jaar. Vanaf het vijfde jaar zouden we zelfs gaan besparen door de GLI, en in het tiende jaar zouden alleen al binnen de zorg de kosten met 50 miljoen euro omlaag gaan. Vanuit maatschappelijk perspectief gezien had het IMTA het zelfs over een besparing die in 10 jaar oploopt tot maar liefst 192 miljoen euro.
6,5 miljoen budget voor eerste jaar
Het IMTA-onderzoek was 10 jaar geleden. Toen ging men uit van een zwaardere vorm van de GLI die werd begeleid door een team van meerdere zorgverleners en die rekening houdt met een instroom van 5 procent per jaar van mensen die in aanmerking komen voor de GLI. Het ministerie meldt ons dat zij dit kostenonderzoek niet overgenomen hebben, omdat het gebaseerd was op enkel aannames en niet op de praktijk. De minister heeft het RIVM daarom gevraagd om een nieuwe analyse te maken van de impact op het zorgbudget. In een brief van juni van dit jaar, gaf de minister aan dat hij ervan uitgaat dat de simpelere GLI met leefstijlcoach zoals vanaf januari 2019 gaat worden aangeboden wel kostenbesparingen met zich mee gaat brengen, maar hoeveel kan hij niet zeggen.
'Het RIVM,’ zo schrijft de minister, ‘gaat er op basis van de nu beschikbare gegevens vooralsnog niet vanuit dat de GLI in de eerste 5 jaren na 2019 zal resulteren in besparingen op zorggebruik.’ Ze gaan het wel ‘nauwlettend’ monitoren.
Omdat het RIVM denkt dat slechts 1 procent van de 3,5 miljoen GLI-gegadigden er gebruik van zal maken in het eerste jaar, is er ook maar 6,5 miljoen aan budget beschikbaar voor 2019. En vanaf 2020 structureel 9 miljoen. Mochten huisartsen wel massaal gaan doorverwijzen dan ‘zal het kabinet moeten bezien wat een passende reactie is.’
