Bedrijven met psychedelische therapieën zijn in opkomst. Ze bieden je vaak aan om onder begeleiding te ‘trippen’ – ook wel hallucineren – op psilocybine, de werkzame stof in paddo’s en truffels. Deze stof zou een wondermiddel zijn tegen trauma’s en depressie. Voor een paar honderd euro onderga je een ervaring die volgens aanbieders gelijkstaat aan jaren therapie. Toch zetten psychedelica-onderzoekers grote vraagtekens bij deze claims.

Wat weten we over psilocybine?

Paddo’s zijn paddenstoelen en truffels zijn schimmeldraden, en beide kunnen de werkzame stof psilocybine bevatten. Psilocybine wordt in je lichaam omgezet in psilocine en beïnvloedt de werking van je hersenen. Daardoor ervaar je de werkelijkheid vaak anders. Je neemt kleuren bijvoorbeeld intenser of anders waar, ziet objecten abnormaal groot of klein en ervaart geuren of geluiden intensiever. Maar ook kan het je huidige stemming versterken en lijkt de tijd vaak trager te verlopen. Daarnaast worden in je denkprocessen meestal ongebruikelijke dwarsverbanden gelegd, wat kan leiden tot verrassende en nieuwe (zelf)inzichten.

Volgens aanbieders zijn het onder andere deze nieuwe inzichten die depressie en somberheid kunnen verhelpen. Tijdens een trip kunnen gebeurtenissen of emoties naar voren komen waar je in het dagelijkse leven moeite hebt, en deze nieuwe ingevingen blijven je ook na de uitwerking van het middel bij. Daarnaast blijkt uit onderzoek dat door het gebruik van psilocybine minder bloed stroomt naar bepaalde hersendelen, waaronder het deel dat wordt gelinkt aan depressie. De activiteiten in dit hersendeel verminderen daardoor en zou een therapeutische werking kunnen hebben voor mensen met depressie. Maar onderzoekers geven aan dat er nog meer onderzoek nodig is, voordat artsen het ook daadwerkelijk als behandeling kunnen voorschrijven.

Is het een wondermiddel voor trauma’s en depressie?

“Nee,” antwoordt psychedelica-onderzoeker Michiel van Elk. “Het wordt vaak een beetje gepresenteerd als een ‘magische oplossing’. Alsof je in één keer van je depressie af bent, als je zo’n stof tot je neemt. Daar worden dan mooie plaatjes bij getoond, van je brein die allerlei nieuwe verbindingen zou maken, maar zo simpel is het helaas niet. We zien in de bestaande onderzoeken wel dat middelen als paddo’s en truffels positief lijken te werken, maar er zijn een aantal problemen met hoe deze onderzoeken zijn uitgevoerd.”

“Als eerste nemen alleen mensen die enthousiast zijn over psychedelica, deel aan dit soort onderzoeken. Daardoor is er een sprake van een selectiebias: een systematische fout in het onderzoek waardoor verkeerde proefpersonen geselecteerd worden. Daarnaast kijken veel studies niet langer tot zes weken na de behandeling. Je ziet dan dat mensen zich even beter voelen, maar als we ze langer in de gaten houden, blijkt helaas dat een groot deel van de patiënten toch weer last krijgt van depressieve symptomen na afloop van die psychedelische ervaring.”

Psychedelica-onderzoeker Joost Breeksema beaamt dit: “Het wetenschappelijke bewijs is gewoon nog niet sterk genoeg. Alleen al om die reden, zou ik dit nooit durven beweren dat je met psychedelica een depressie kan genezen. Als je daadwerkelijk een jeugdtrauma hebt, dan zit dat heel diep. En dat is echt niet iets dat je zomaar oplost met één psychedelische trip.”

Wat zijn de risico’s van psychedelica?

“Psychedelica versterken wat in je zit, dus het kan ook negatieve gevoelens versterken,” zegt Breeksema. “Dat kan heel heftig of naar zijn. Ik wil daarom benadrukken dat zo’n sessie geen vorm van therapie is. Natuurlijk kan het goed gaan en ik geloof absoluut dat er mensen zijn die baat hebben gehad van een psychedelische trip. Maar het kan ook echt misgaan, en dat vind ik zorgwekkend.”

Ook Van Elk waarschuwt voor mogelijke risico’s: “In bepaalde situaties kan het gebruik van psychedelica zelfs gevaarlijk zijn, bijvoorbeeld als je ook antidepressiva gebruikt. Want deze middelen werken allebei in op het serotoninesysteem. Als je ze tegelijk gebruikt, kun je een serotonineoverschot krijgen. Je krijgt dan hoge koorts en dat kan zelfs leiden tot de dood. Plantmedicijnen lijken dus heel onschuldig, maar het gebruik kan risicovol zijn.”

Kunnen deze middelen therapie of antidepressiva vervangen?

Breeksema: “Ik denk dat vormen van medicatie en therapie naast elkaar moeten bestaan. Antidepressiva werkt niet voor iedereen, dat weten we. Maar ze werken ook voor sommige mensen heel goed. Als mensen geen baat hebben bij gesprekstherapie, psychotherapie of bij antidepressiva, dan kunnen ze er eventueel baat bij hebben om iets anders te proberen, zoals een psychedelische sessie.”

Van Elk: “Er zitten ook goede kanten aan psychedelica. Sommigen mensen zien hun ervaringen met paddo’s of truffels als het meest betekenisvolle dat ze ooit hebben meegemaakt. Dus het levert mensen ook wat op. Maar het is echt anders om zo’n ervaring te hebben als extraatje, dan als een therapie ter behandeling van psychische klachten.”

Meer weten? Kijk hieronder de uitzending van Pointer Checkt over psilocybine terug: