“We willen dat de stand-airco wettelijk verplicht wordt. Niet alleen omdat dat voor de chauffeurs comfortabeler is, maar ook vanwege de verkeersveiligheid.” We spreken Aschwin Cannoo, internationaal vrachtwagenchauffeur voor ons onderzoek naar Arbeidsomstandigheden. Zonder de stand-airco, een airco die het ook doet als de auto stilstaat, slapen chauffeurs op warme dagen in een hete cabine. Volgens Cannoo gaan chauffeurs daardoor slaperig de weg op. Hoeveel ongelukken gebeuren er met vrachtwagens? En welke rol speelt vermoeidheid?
Aantal ongelukken
We zetten de feiten en cijfers over vrachtwagenongelukken op een rij.
In 2019 waren er ruim 143.000 vrachtauto's in Nederland, blijkt uit een factsheet van de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV). Het aantal kilometers dat zij aflegden op Nederlandse wegen bedroeg in 2018 ruim zes miljard. In de periode tussen 2009 en 2018 werden jaarlijks gemiddeld ruim tachtig verkeersdoden geregistreerd in ongevallen met vrachtauto’s; gemiddeld zes onder inzittenden van de vrachtauto en 74 doden onder inzittenden van de tegenpartij. In 2018, het meest recente jaartal uit de factsheet, vielen er 88 doden bij ongelukken met vrachtwagens.
Vermoeidheid
Welke rol speelt vermoeidheid bij deze ongelukken? Een belangrijke oorzaak van vrachtwagenongevallen is verminderde alertheid, zo blijkt uit een rapport uit 2012 over vrachtwagenongevallen op snelwegen van de Onderzoeksraad voor Veiligheid. En die verminderde alertheid wordt vooral veroorzaakt door vermoeidheid en slaperigheid, zo stelt de Onderzoeksraad, bijvoorbeeld door “verminderde slaapkwaliteit”.
Uit een Amerikaanse studie onder 203 vrachtwagenchauffeurs die drie maanden lang in de cabine werden gevolgd met camera’s bleek: 71 procent van de ongevallen en 46 procent van de bijna-ongevallen was het gevolg van afleiding (verminderde alertheid).
Buitenlands onderzoek laat verder volgens het rapport van de Onderzoeksraad zien dat vermoeidheid en slaperigheid bij vrachtwagenchauffeurs bij ten minste tien tot 25 procent van de verkeersongevallen een rol speelt. De Onderzoeksraad merkt daarnaast op dat een gebrek aan geschikte rustplaatsen langs autosnelwegen het te lang doorrijden in de hand werkt, waardoor vermoeidheid kan optreden.
Deel jouw ervaring
Ben jij vrachtwagenchauffeur? Hoe ervaar jij je beroep als het gaat om arbeidsomstandigheden en verkeersveiligheid op de weg? Laat het ons weten!
Een factsheet van de SWOV over ‘vermoeidheid’ verwijst naar een meta-analyse van veertien studies uit 2018 die voor vermoeide chauffeurs (van alle motorvoertuigen), in vergelijking met niet vermoeide chauffeurs, een risicoverhoging liet zien van ongeveer 29 procent. Onderzoek dat specifiek heeft gekeken naar beroepschauffeurs, kwam uit op een risicotoename van 72 procent voor chauffeurs die overdag extreem vermoeid zijn.
Hoeveel stand-airco’s?
Een stand-airco in de cabine zou kunnen helpen om die vermoeidheid te voorkomen: in een koele cabine slaap je doorgaans beter dan in een hete. Slechts twintig procent van de chauffeurs heeft er nu één, zo blijkt uit een enquête van CNV Vakmensen onder 327 chauffeurs, gehouden in de zomer van 2019. Van deze groep vindt 97 procent de stand-airco zo belangrijk dat ze hem niet meer zouden willen missen. Van de chauffeurs zónder stand-airco heeft vier op de tien dit wel eens aangekaart bij zijn of haar werkgever. Daar werd vrijwel zonder uitzondering negatief op gereageerd, zo geven chauffeurs in de enquête aan, met als redenen: te duur, niet nodig, onzin, past niet in het beleid. Vrijwel alle chauffeurs (95%) vinden dat nieuwe vrachtwagens standaard moeten worden voorzien van stand-airco.
Welke rol speelt temperatuur in de cabine?
Oke, dus de meeste chauffeurs hebben geen stand-airco. Zij ervaren de warmte in de cabine als een issue, zo blijkt ook uit een onderzoek naar de problemen die chauffeurs ervaren met de temperatuur in de cabine (na klachten die hierover binnenkwamen bij vakbonden FNV en CNV), in opdracht van Sectorinstituut Transport en Logistiek. De conclusie: tijdens het rijden is de temperatuur in de cabine –zowel qua koude als qua warmte- geen issue. Bij stilstand is dat dus wel het geval, met name bij cabines die geen standairco hebben. Warmte heeft een groot nadelig effect op de slaapkwaliteit en de mate van herstel. Langdurige blootstelling aan warmte leidt tot slechter slapen en onvoldoende herstel bij de chauffeurs. Door slaapproblemen en/of onvoldoende slaap bij chauffeurs kan de concentratie en het beslisvermogen en daarmee ook de verkeersveiligheid afnemen, zo geven chauffeurs aan. Wat zijn mogelijke oplossingen voor de geconstateerde problemen? De wagen uitrusten met een standairco. Aldus, de chauffeurs.
Bronnen:
SWOV (2020). Vracht- en bestelauto's. SWOV-factsheet, april 2020, SWOV Den Haag
SWOV (2019). Vermoeidheid. SWOV-Factsheet, september 2019. SWOV, Den Haag.
Enquête CNV Vakmensen over de stand-airco onder 327 chauffeurs, zomer 2019.
Onderzoek cabine afmetingen en temperatuur cabine, Human Performance BV, in opdracht van Sectorinstituut Transport en Logistiek, augustus 2018.
