In het Energieakkoord staat dat Nederland in 2020 14% van de energie duurzaam moeten opwekken. Apeldoorn heeft zich hier moreel aan verbonden met het tekenen van het Gelders Energie Akkoord. Windenergie is één van de belangrijkste manieren dit doel te halen. Apeldoorn is gemeten naar oppervlakte één van de grootste gemeenten van ons land. Maar een windturbine zul je er niet aantreffen. Dat is op zich al vreemd.

En toch was er een plan. Ergens aan de zuidkant van Apeldoorn, in de buurt van een woonwijk lag een terrein aanvankelijk bedacht als regionaal bedrijventerrein, waar de gemeenteraad via een prijsvraag een nieuwe bestemming voor zocht. De lokale energiecoöperatie DeA, opgericht door inwoners van de stad die vinden dat ze zélf duurzame energie kunnen opwekken, won met een plan voor een energielandschap met windenergie. Mooi plan en helemaal binnen de klimaatdoelstellingen.

100% eigenaarschap

Enthousiast gingen ze aan de slag. Er werd contact gezocht met omwonenden, er werd nagedacht over manieren hen een belang te geven, bijvoorbeeld 100% eigenaarschap, of een vorm van compensatie. In de rest van het land is deze benadering succesvol. Het idee is dat je met bewoners eerst bespreekt wat het einddoel is, en pas daarna samen een plan gaat maken. Omdat de coöperatie lokaal is, vloeit de energie en de winst (deels) terug naar de lokale gemeenschap. En hierdoor raken bewoners enthousiast en betrokken.

Slaapstoornissen

Maar het liep het anders in Apeldoorn: er ontstond juist fel verzet. Eén van de bewoners, Alex van Luttikhuizen, legt uit dat men vooral bang was voor laag frequent geluid en de slaapstoornissen en andere gezondheidsproblemen die daar dan uit voort kunnen vloeien. Hij vindt dat de windturbines veel te dicht op de woonwijk waren gepland. Over de coöperatie is Luttikhuizen best positief. Net als hen is hij voor zonnepanelen. Maar windenergie in Apeldoorn? Nee, al was het maar omdat het er windluw is.

De gemeenteraad, die zich volgens de energiecoöperatie nooit echt achter het initiatief schaarde, trok na de weerstand haar handen van het project af. Volgens een verslag van de regionale krant De Stentor bleken CDA, VVD, 50Plus en Lokaal Apeldoorn überhaupt tegen windenergie te zijn. Ook PvdA en SGP zijn weinig enthousiast. Michael Boddeke, directeur van de coöperatie, kan accepteren dat de buurt tegen was, maar is ook teleurgesteld. ‘Wat me verbaast, is het gemak waarmee het wordt afgeserveerd. Geen paniek, over tot de orde van de dag. Dat kan natuurlijk niet. Dan moet je met een plan b komen.’

Ook in de verkiezingsprogramma’s voor de gemeenteraadsverkiezingen in maart zie je weinig enthousiasme voor windenergie. Maar hoe moet dat nu met die mooie ambities? Apeldoorn wil nota bene de eerste energieneutrale regio van Europa worden. Energieneutraal betekent dat een gemeente net zo veel energie opwekt als ze verbruikt. De lokale CDA kreeg onlangs over dit soort ambities een beetje ruzie met de gedeputeerde Jan Jacob van Dijk. Het CDA gelooft namelijk ook niet meer in windenergie in de stad omdat er geen draagvlak voor is. Ze willen inzetten op besparing van energie en nieuwe veelbelovende technieken. De gedeputeerde vindt dat ze hun verantwoordelijkheid ontlopen. Maar wat betekent het voor de gemeente Apeldoorn als ze niet meer gaan inzetten op windenergie?

Klimaatmonitor

Rijkswaterstaat heeft in de Klimaatmonitor berekend wat een gemeente moet doen om energieneutraal te worden. Dat is nogal wat. Apeldoorn gebruikt bijna 16.000 terajoule (TJ) aan energie. Bijna 6% wordt hernieuwbaar opgewekt. Wil ze energieneutraal worden, dan moeten ze nog een gat van 94% dichten. Maar hoe dan? Dat kan op twee manieren.

De eerste manier is simpelweg besparing. Maak de 16.000 TJ energie kleiner. Dat wil Apeldoorn ook, 32% besparing in 2030, vooral door isolatie van gebouwen. Als je het overgebleven energiegebruik nog vermindert met de in de gemeente (door zonnepanelen) geproduceerde duurzame energie blijft nog 10.300 TJ aan energie over.

De tweede manier om verder energieneutraal te worden is het opwekken met zonne-energie en toch ook windenergie. Een scenario zou kunnen zijn dat je die 10.300 TJ voor bijvoorbeeld 60% met zon en wind opwekt. De warmtevraag (40%) kan worden ingevuld door een mix van hernieuwbare warmtebronnen. Ik baseer dit op een scenarioschets van Rijkswaterstaat.

115 windturbines

Wat betekent dit nu concreet? Hoe gaat een energieneutrale gemeente Apeldoorn er uitzien? Een mogelijke invulling volgens Rijkswaterstaat kan er zo uit zien:

• 115 van de grootste windturbines (3 megawatt)
• 781 hectare (1500 voetbalvelden) aan zonnepanelen
• warmtepompen, geothermie en biogas. Denk aan bijvoorbeeld 17 geothermische installaties.

Let wel, dit veronderstelt dus een energiebesparing van zo’n 30%! Dat is al een enorm ambitieus. Het betreft hier één van de mogelijke scenario’s van Rijkswaterstaat, niet een voorstel. Het laat goed zien dat als je afziet van windenergie, je wél met iets anders moet komen ter compensatie.

Kop in het zand steken

Wat nu als een politieke partij géén windenergie wilt, maar zoals het CDA meer wil besparen en innoveren? Die extra besparing is een mooie ambitie, maar nu niet realistisch, dus dat is een beetje je kop in het zand steken. En innovaties? Daar hoopt iedereen op. Maar zolang er geen concrete toepassingen zijn, die bovendien veel energie opwekken, ben je eigenlijk aan het wachten in plaats van dat je iets doet. Je zou ook kunnen voorstellen om dan maar twee keer zo veel zonnepanelen aan te leggen, maar daar maak je je ook niet populair mee.

De vraag is wat die politieke partijen de kiezer gaan vertellen. In Apeldoorn, maar dit speelt in vrijwel elke gemeente. Gaan ze die gigantische opgave verdedigen, gaan ze de ambities bijstellen of laten ze de inwoners van de stad in het duister. Met het gevaar dat die later verrast zullen worden door de maatregelen en daarmee ongetwijfeld heel negatief zullen gaan reageren. Of is de opgave voor gemeentes gewoon te groot en niet realistisch?