Een nieuwe wet moet ervoor zorgen dat tijdens sollicitatieprocedures niet meer wordt gediscrimineerd. Maar gaat zo’n wet wel werken? Waarschijnlijk niet, denkt MKB-Nederland voorzitter Jacco Vonhof: “Het wordt een papieren tijger.” En ook vakbond FNV vreest dat het vooral een beleidsoplossing is, die weinig zegt over de praktijk. Staatssecretaris van Ark van Sociale Zaken verwacht juist veel van deze wet. Om zwangerschapsdiscriminatie helemaal de wereld uit te helpen is er echter ook een rol weggelegd is voor vrouwen zelf: “Kom op voor jezelf, maak goede afspraken met je werkgever.”
In het onderzoek Zwangerschapsdiscriminatie onderzoeken we hoe het komt dat er nog steeds veel zwangere vrouwen worden achtergesteld op de arbeidsmarkt. Wettelijk mag het niet, maar het gebeurt nog steeds. Volgens het College voor de Rechten van de Mens heeft iets meer dan veertig procent van de zwangere vrouwen te maken gehad met vermoedelijke discriminatie vanwege zwangerschap. Dat cijfer is al jaren min of meer gelijk. Voorzitter van het College, Adriana van Dooijeweert: “Voor een modern land als Nederland, waar we willen dat vrouwen naar de top komen en waar we zeggen dat we niet discrimineren, is het probleem van zwangerschapsdiscriminatie al jaren te groot.”
Wat is zwangerschapsdiscriminatie?
Zwangerschapsdiscriminatie kan voorkomen in verschillende vormen, bijvoorbeeld bij het niet verlengen van een tijdelijk dienstverband of het terugzetten in functie na het zwangerschapsverlof. Maar ook het niet aanpassen van arbeidsomstandigheden, zoals te weinig pauzes en geen ruimte krijgen om te kolven, valt onder zwangerschapsdiscriminatie.
“Werk aan de winkel”
Ook de overheid trekt zich deze achterstelling van vrouwen op de arbeidsmarkt aan en heeft zich een aantal jaar geleden al tot doel gesteld om zwangerschapsdiscriminatie aan te pakken. Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) Tamara van Ark: “Er zijn veel meldingen van zwangerschapsdiscriminatie en dat vind ik echt van de zotte in 2020. Hier is werk aan de winkel.” Niet alleen voor de overheid, maar ook voor werkgevers, aldus Van Ark.
In helft van de bedrijven niet voldoende aandacht voor risico’s
De Inspectie SZW (de voormalige arbeidsinspectie) zet in op het voorlichten van werkgevers over hun rechten en plichten omtrent zwangerschapsdiscriminatie. Daarnaast leggen ze handhavende bedrijfsbezoeken af. Ze onderzoeken dan onder andere het beleid, interviewen medewerkers en vertrouwenspersonen binnen de organisatie. De Inspectie SZW onderzoekt niet of bedrijven zich in individuele gevallen schuldig maken aan zwangerschapsdiscriminatie. Die taak is voorbehouden aan het College voor de Rechten van de Mens. Het oordeel van Het College is niet bindend.
Wel kan de Inspectie SZW boetes uitdelen aan bedrijven die hun beleid niet op orde hebben. Dus als er bijvoorbeeld geen geschikte kolfruimte is of als vrouwen tijdens hun zwangerschap te veel moeten tillen of in giftige dampen staan. Als bedrijven zich niet aan de regels houden, krijgen ze eerst een waarschuwing. Verbetert hun gedrag niet, dan krijgen ze een boete.
Van Ark: “In 2019 zijn er een paar honderd inspecties geweest en in ongeveer de helft van de gevallen is aangetoond dat de voorzieningen voor zwangerschappen niet toereikend waren. Er zijn geen boetes uitgedeeld omdat de werkgevers bij herinspecties verbeteringen hebben aangebracht.”
Niet aangenomen worden omdat je zwanger bent
Op dit moment kijkt de Inspectie SZW (voormalige arbeidsinspectie) alleen nog naar zwangerschapsdiscriminatie bij werknemers die al in dienst zijn. Is er een goede kolfruimte? Werkt een zwangere vrouw in giftige dampen? Of kan ze wel voldoende pauzes nemen? Hoe het toegaat tijdens de werving en selectie bij een bedrijf valt nu nog buiten hun takenpakket. En dat is juist één van de vormen van zwangerschapsdiscriminatie die regelmatig voorkomt. Het overkomt bijvoorbeeld onze tipgever Jette tijdens haar sollicitatie bij een zorginstelling:
Nieuwe wet moet discriminatie tijdens sollicitatie voorkomen
Van Ark heeft daarom een nieuwe wet in de maak: de Wet toezicht discriminatievrije werving en selectie. Deze wet is niet alleen gericht op zwangerschapsdiscriminatie, maar zal alle vormen van discriminatie tijdens sollicitatieprocedures moeten aanpakken. Met de nieuwe wet krijgt ook de Inspectie SZW middelen in handen om bedrijven die het niet goed geregeld hebben te beboeten. Een mooi streven van de staatssecretaris, maar zowel werkgevers- als werknemersorganisaties stellen wel kritische kanttekeningen bij dit concept wetsvoorstel.
Bewustwording
Jacco Vonhof, voorzitter van ondernemersorganisatie MKB-Nederland, vreest vooral voor veel papieren rompslomp voor de kleine ondernemer. ”De wet dwingt ondernemers om heel veel dingen op papier te zetten. Het is heel erg op de vorm gericht, maar het zegt weinig over de uitkomst”, aldus Vonhof. Hij legt uit dat een grote onderneming het op papier prima geregeld kan hebben, maar in de praktijk nog steeds kan discrimineren. “En een kleine ondernemer kan het in de praktijk goed geregeld hebben, maar niet juist hebben opgeschreven”, aldus Vonhof.
Volgens hem ligt de oplossing dan ook veel meer in bewustwording bij de ondernemers zelf. Maar dat gaat door deze nieuwe wet waarschijnlijk niet gebeuren, zo denkt hij. “De bedoeling van het allemaal een keer opschrijven is net als vroeger met je huiswerk, dat je het een keer doorleeft. Maar negentig procent van mijn achterban, zo staat in deze wet, mag gewoon teruggrijpen op de arbocatalogus van de branche. Dan heeft iemand anders het al een keer voor je opgeschreven en daar mag je dan naar verwijzen. Het is linksom of rechtsom gewoon weer een papieren tijger die als je niet oppast veel administratieve druk bij bedrijven neerlegt.”
Niet waterdicht
Volgens Van Ark valt het allemaal wel mee met dat papieren beleid. “Het zou natuurlijk heel vervelend en niet goed zijn als we er een papieren tijger van maken”, aldus de staatssecretaris. De Inspectie SZW heeft ook de taak om door te vragen en te controleren op de werkvloer of hetgeen in stukken staat ook echt zo ervaren wordt, zo legt ze uit. Van Ark: “En dat doet de inspectie ook.” Waterdicht is het systeem volgens de staatssecretaris helaas nooit. “Daar moet ik ook realistisch in zijn, je kan er altijd doorheen glippen.”
Daarom is het volgens haar ook van belang dat ook vrouwen hun rechten goed kennen. En ondanks de door hen gevoelde drempels toch aan de bel te trekken bij hun werkgever of het College voor de Rechten van de Mens. Van Ark: “Ik hoor ook wel eens: ‘Dat is zoveel gedoe en voor mijn positie lastig’. Tegelijkertijd: zo kan de situatie wel voortbestaan en als het onbedoeld is en onbewust gebeurt dan help je een organisatie er juist mee als je het aankaart. Ik zou tegen vrouwen daarom ook echt willen zeggen: ‘Kom op voor jezelf, maak goede afspraken met je werkgever en als dat niet lukt zet dan ook die vervolgstappen’.”
