Het verwerken van groenafval is een miljoenenbusiness. Composteerders moeten voldoen aan strenge regelgeving, in tegenstelling tot de makers van bokashi, de nieuwe speler op de markt. Omdat bokashi zo nieuw is er nog geen wetgeving.

Bokashi kan dus worden gezien als een concurrent van compost. Immers, als van steeds meer groenafval bokashi wordt gemaakt, gaat dat ten koste van de omzet van compostbedrijven die ook groenafval verwerken. Maar de kritiek heeft niks met mogelijke broodroof te maken, aldus de compostbedrijven. “Integendeel”, zegt Joris van de Vleuten van compostbedrijf Den Ouden Groep. “Wij zijn als branche juist voor innovatie. Maar het is een nieuwe techniek en er is nog te weinig bekend. Er wordt niet gekeken naar risico's en niet naar de bijdrage aan bodemvruchtbaarheid en voedselveiligheid.”

Van bermmaaisel tot bokashi

Bokashi kan worden gemaakt door consumenten door groente en fruitschillen te vermengen met een speciaal bacteriemengsel en dit luchtdicht af te sluiten in een emmer. Maar ook op grote schaal wordt bokashi gemaakt van bermmaaisel en maaisel uit natuurgebieden. Vaak wordt bij boeren een zogeheten bokashikuil gemaakt: een afgesloten hoop maaisel met kalk, kleimineralen en het bacteriepreparaat. Na zo’n tien weken fermenteren is de bokashi klaar voor gebruik.

Het verschil met composteren is volgens de voorstanders van bokashi dat je tijdens het maakproces minder energie en CO2 verliest omdat de temperatuur lager blijft dan bij composteren. Ook zou bokashi zorgen voor meer organische stof in de grond en zou het de bodemstructuur verbeteren. Volgens Gjalt Jan Feersma Hoekstra van bokashibedrijf Agriton houdt alles in de grond van bokashi: “We voeden het bodemleven, wormen zijn er dol op, bacteriën zijn er dol op. En uiteindelijk krijg je ook een soort sponseffect in de bodem, een groot voordeel bij droogte of extreem weer.”

Grote twijfels bij claims over bokashi

Dat klinkt als het nieuwe goud voor onze uitgeputte bodem die wel wat extra aandacht kan gebruiken. Maar composteerders hebben grote twijfels bij de claims over bokashi. Zeven compostbedrijven deden de afgelopen maanden proeven met bokashi. Ze maakten bokashikuilen en vergeleken die met kuilen zónder de bokashi-ingrediënten. Het resultaat: er was geen verschil. Oftewel, het bacteriemengsel zou geen effect hebben op het groenafval.

De composteerders maken zich vooral zorgen over de onkruidkiemen in de bokashi die tijdens het proces niet zouden worden gedood. Bij het maakproces mag de temperatuur niet te hoog worden, anders verloopt het fermenteren niet goed. Dit in tegenstelling tot het composteren waar de temperatuur soms oploopt tot 70 graden. De composteerders beweren dat alleen dàn de onkruidzaden worden gedood.

‘Uitkomsten proef teleurstellend’

Romke Postma werkt bij het Nutriënten Management Instituut en was als onafhankelijk onderzoeker betrokken bij de proef van de compostbedrijven. Hij bevestigt desgevraagd dat de uitkomsten van de proef erg teleurstellend waren. “Je zou verwachten dat de toevoegingen iets doen met het fermentatieproces, maar dat hebben wij niet kunnen vaststellen.” Volgens Postma is er precies volgens het boekje gehandeld. “We hebben advies ingewonnen en alles volgens de voorschriften gedaan.”

Maar Feersma Hoekstra van Agriton bestrijdt deze lezing. Volgens hem is de proef niet goed uitgevoerd: “Het komt nogal precies. Compost maken kan iedereen. Bokashi komt er op neer hoe je iets opzet. En als je geen goede begeleiding hebt dan zie je dus maar uit dit onderzoek dat je niet altijd het gewenste resultaat hebt.”

Volgens Feersma Hoekstra van Agriton spelen financiële redenen een grote rol en wordt bokashi daarom in een kwaad daglicht gezet. “Wat we merken is dat we tegengas krijgen van de composteerders. Dat snap ik wel, want ze hebben machines die ze moeten terugverdienen. Ze zien het als een bedreiging, maar mijn punt is dat bokashi juist een kans is. Deze methode kan juist ook door composteerders worden opgepakt.”

Grijs gebied

Het relatief nieuwe bokashi valt op dit moment nog buiten te wetgeving. Dat betekent dat niet duidelijk is was bokashi precies is: een afvalstof, een plantenrest of een meststof? Omgevingsdiensten, verantwoordelijk voor milieutoezicht en -handhaving, staan de verspreiding van bokashi daarom niet allemaal toe. Sinds kort is afgesproken dat gemeenten een vergunning nodig hebben om bokashi te verspreiden.

Onder begeleiding van de Universiteit van Wageningen zijn sinds begin dit jaar ruim vijftig experimenten gestart om te onderzoeken hoe bokashi moeten worden gemaakt en of de bodemkwaliteit erop vooruitgaat. De uitkomsten van dit onderzoek zullen worden meegenomen bij eventuele wetgeving.

Kijk vanavond naar de uitzending over bokashi, om 22.15 uur op NPO2.