De energietoeslag is er om mensen met een laag inkomen die door hun stijgende energierekening in de knel komen te helpen. Iedereen met een inkomen tot 120 procent van de bijstandsnorm komt in aanmerking. Behalve als je student bent.

Armoedeminister Carola Schouten vreest dat ook veel studenten die het níet nodig hebben de toeslag krijgen, als ze de energietoeslag openstelt voor studenten. Daarom blijft zij bij haar besluit dat studenten er geen aanspraak op kunnen maken. Zelfs na een uitspraak van rechtbank Gelderland dat een student niet mocht worden uitgesloten van de energietoeslag, afgelopen augustus.

In de wet zelf wordt niemand uitgesloten. Maar minister Schouten adviseert gemeenten om studenten als groep wel uit te sluiten. “De woonsituatie van studenten is namelijk zeer divers, ook wat betreft de energiekosten. Een groot deel van de studenten wordt daarmee niet of niet in dezelfde mate geraakt door de stijgende kosten”, aldus de minister. Alleen is ‘geraakt worden door de stijgende kosten’ geen criterium om de energietoeslag wel of niet te ontvangen.

Het kabinet was zich er bij het schrijven van het wetsvoorstel al van bewust dat ook huishoudens zonder financiële problemen de toeslag zouden krijgen. “Het kabinet acht dit acceptabel, omdat ook de meer generieke oplossing zal worden beperkt tot huishoudens met een laag inkomen”, schrijft de minister in een Kamerbrief uit december. Dus lagere inkomens krijgen hoe dan ook de energietoeslag, ongeacht of hun energierekening al dan niet omhoog is gegaan of zij bijvoorbeeld een ton spaargeld hebben. Maar bij studenten blijkt de vraag of hun energiekosten daadwerkelijk zijn gestegen wel een punt.

Omgekeerde Postcodeloterij

Jurist Willy Heesen vindt dat de uitsluiting van studenten geschrapt moet worden. “Zolang je studenten uitsluit, zit er een onrechtvaardigheid in en dat is niet toegestaan.” Ook Arjan Vliegenthart, directeur van het Nibud, benadrukte eerder deze week in Spraakmakers dat het een landelijk probleem is dat de energierekening hoger wordt. Daarom is het vreemd dat je bij de energietoeslag verschillen ziet tussen doelgroepen en gemeenten die niet te verklaren zijn. “De vraag is of je daar met gemeentelijk maatwerk op wil reageren, of dat je dit nationaal moet aanpakken. Ik zou voor dat laatste zijn”. Hij noemt de huidige situatie “een soort omgekeerde Postcodeloterij. In sommige gemeenten valt ‘ie wel, en in andere gemeenten valt ‘ie niet, terwijl het huishoudboekje van al die mensen zegt ‘zonder die 1300 euro kom ik niet rond’.”

Vliegenthart doet een beroep op gemeenten om ruimhartig toe te kennen. Vervolgens moet Den Haag gemeenten de middelen verschaffen om dat te doen. “Dan kun je de slag maken die nodig is om ervoor te zorgen dat deze winter niemand in de kou komt te zitten.”

Wie doet wat?

De meeste gemeenten hebben de richtlijn van de minister om studenten uit te sluiten overgenomen. Maar er zijn ook gemeenten die de energietoeslag wel hebben opengesteld voor studenten. Welke gemeente doet wat?

In Amsterdam, Utrecht, Rotterdam, Groningen, Eindhoven, Leiden, Wageningen en Breda komen studenten niet in aanmerking voor de energietoeslag. In Zwolle, Almere en Hilversum kunnen studenten het wel aanvragen. Ook in Delft kan dat, mits het energiecontract op naam van de student staat. In Nijmegen, waar studenten eerst werden uitgesloten, kunnen studenten nu per adres één keer toeslag aanvragen. “Als de toeslag verdeeld moet worden onder meerdere studenten, moet men dit onderling zelf regelen”, licht de gemeente toe. En de gemeente Den Bosch keert de toeslag ook per adres uit aan de hoofdbewoner. In Tilburg kunnen studenten met een zelfstandige woonruimte de toeslag van 1300 euro krijgen, maar studenten in studentenhuizen dus niet.

Uit eigen zak

Gemeenten krijgen vanuit het Rijk budget om de energietoeslag uit te betalen. “Als een gemeente meer kosten maakt dan het aan de gemeente toegekende budget, bijvoorbeeld door verstrekking aan een ruimere doelgroep, dan dient de gemeente dit tekort zelf bij te passen”, schrijft de minister in een brief aan de Tweede Kamer. Dus als een gemeente besluit om de 1300 euro ook aan studenten te geven, moeten zij dit uit eigen zak betalen.

Als alle uitwonende studenten, dat zijn er zo’n 150.000, wel de energietoeslag zouden krijgen, zou dit het Rijk naar schatting 200 miljoen euro kosten, en dat vindt de minister te duur.

Minister Schouten verwijst individuele studenten die in ernstige financiële problemen komen naar de individuele bijzondere bijstand. Dat is een aanvulling op het inkomen die mensen met een laag inkomen met financiële problemen kunnen krijgen. Daarvoor heeft minister Kaag van Financiën op Prinsjesdag een budget beschikbaar gesteld van 35 miljoen euro. Maar bij de individuele bijzondere bijstand moet een gemeente bijvoorbeeld een energierekening die van 100 naar 300 euro per maand is gegaan vergoeden. Terwijl voor de energietoeslag de meerkosten worden verondersteld, en niet hoeven te worden aangetoond.

Bijzondere bijstand

Ook mensen met een laag inkomen maar met een vast energiecontract krijgen de energietoeslag. Gemeenten geven aan dat het maatwerk van de individuele bijzondere bijstand knelt met het uitkeren van een energietoeslag aan studenten. “Ten eerste, omdat het hier om een hele grote groep gaat waar onze uitvoering niet op is ingericht. Ten tweede, omdat we niet beschikken over de benodigde gegevens van studenten in onze systemen, waardoor elke aanvraag individueel getoetst moet worden”, aldus de gemeenten in de brandbrief.

Lees hier de reactie (PDF) van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.