Sinds 2021 kunnen mensen met zware psychische problemen een GGZ-indicatie krijgen binnen de Wet Langdurige Zorg (WLZ), geregeld door de landelijke overheid. Voor die tijd had deze groep recht op zorg onder andere via de gemeente, zoals de Wet Maatschappelijke Ondersteuning.

Schaarste aan plekken

Anitha Bredewold, een cliëntondersteuner gespecialiseerd in cliënten met psychische problemen, benadrukt de voordelen van de nieuwe WLZ-wet: “Je hoeft dan niet keer op keer te bewijzen dat je nog niet hersteld, of genezen, bent. Elk half jaar opnieuw een indicatie aanvragen kan mensen veel stress geven. Bij de WLZ hoeft dat niet.”

Bredewold loopt alleen tegen het tekort aan passende woonplekken op, net zoals haar collega’s. In een rondgang van Pointer onder 22 cliëntondersteuners zegt de meerderheid dat ze hier moeite mee hebben. "Hoe zwaarder de indicatie, hoe moeilijker het is om een goede woonplek voor mijn cliënt te vinden", aldus Bredewold. Daarnaast ontbreekt er volgens meerdere ondersteuners een variatie in woonplekken. Sommige cliënten hebben bijvoorbeeld één-op-één begeleiding nodig, maar dat is er nagenoeg niet in Nederland.

Verkeerde inschatting

Het aantal WLZ-indicaties voor mensen met GGZ-problemen is opgelopen tot ruim 35.000 eind 2024, twee keer zoveel als verwacht bij de invoering van de wet. Dit heeft geleid tot een tekort aan beschikbare plekken, terwijl cliënten er wel recht op hebben. Dat zien ook de cliëntondersteuners, die in de rondgang van Pointer bijna unaniem pleiten voor meer woonplekken.

Voor mensen met lichte psychische problemen is een plek sneller geregeld, omdat zij minder behoefte hebben aan constante begeleiding. Mensen met complexe, langdurige problemen wachten echter langer op zorg. Dit werd al eerder bevestigd in een rapport van de Zorgautoriteit uit 2023.

Afglijden

Het tekort aan passende woonplekken heeft ernstige gevolgen. Bredewold ziet dat cliënten door het ontbreken van een passende woonplek soms afglijden. Zo kwam een cliënt van haar weer in contact met drugs omdat de juiste begeleiding ontbrak. Soms raken mensen met WLZ-indicatie zelfs dakloos, ziet ook het Leger des Heils. Esmé Wiegman, regiodirecteur NoordOost, zegt dat er in de maatschappelijke opvang, zoals de daklozenopvang, regelmatig mensen terechtkomen met een WLZ-indicatie: “Dit zijn crisisplekken, op deze plekken krijgen ze niet de begeleiding die nodig is.”

Het ministerie erkent in een reactie aan Pointer dat de instroom hoger is dan verwacht en vraagt zich of de WLZ wel de juiste plek is voor iedere ggz-cliënt. Alle betrokken partijen zijn bezig met een werkagenda voor de langdurige ggz-zorg, waarvan de resultaten dit voorjaar verwacht worden.

Luister zaterdag Pointer op NPO Radio 1 om 14:00 uur: Geen woonplekken voor mensen met zware psychische problemen