TNO verzorgde twee jaar lang de financiële administratie van het Centre for Global Socio-Economic Change (CFGSEC) dat in 2015 werd opgericht door Berkhout. Het samenwerkingsprogramma werd opgezet om onderzoek te doen naar armoede en ongelijkheid, maar blijkt een persoonlijk project te zijn van Berkhout waarin hij onder andere klimaatsceptisch onderzoek deed. TNO beheerde de financiën van het CFGSEC en stopte 200.000 euro in het programma.

De deelname van TNO is opmerkelijk omdat het instituut als publiekrechtelijke organisatie een onafhankelijke positie heeft en zich committeert aan de Nederlandse gedragscode wetenschappelijke integriteit. Het klimaatsceptische werk van Berkhout bestaat volgens klimaatwetenschappers vooral uit het verdraaien van feiten en zaaien van twijfel over klimaatverandering. "Het is onwetenschappelijk en maatschappelijk incorrect", reageert emeritus-hoogleraar klimaatverandering Pier Vellinga. "Het is op z’n minst bevreemdend als TNO zich inlaat met lobbyisten."

'Geen klimaatonderzoek'

TNO-bestuursvoorzitter Paul de Krom was enkele maanden na zijn aantreden samen met ex-premier Jan Peter Balkenende een van de sprekers bij de opening van het CFGSEC toen dat in augustus 2015 officieel van start ging. Berkhout brengt in 2016 openlijk zijn klimaatscepticisme in verband met het samenwerkingsprogramma. Een jaar later is hij meer open over het "wereldwijde klimaatonderzoek" bij het CFGSEC.

TNO spreekt tegen dat klimaatonderzoek op de agenda van het project stond. "Het CFGSEC/TNO project was gericht op een model om op basis van big data sociaaleconomische ontwikkelingen te voorspellen. Klimaatonderzoek viel daar niet onder", laat een woordvoerder weten. De Krom was persoonlijk niet betrokken bij het project van Berkhout, aldus TNO. Ook Berkhout - die sinds 2008 openlijk klimaatsceptisch is - ontkent dat het CFGSEC onderzoek deed naar klimaatverandering. "We wilden bezig zijn met de ecologische voetafdruk van arme en rijke landen."

Volgens bij het CFGSEC betrokken onderzoekers Tammo Oegema, Arthur ten Wolde en Walter Manshanden hield Berkhout zich echter meteen bij de oprichting van het programma bezig met klimaatsceptisch onderzoek.

"Hij wilde data achter de rapporten van het klimaatonderzoek van de VN (IPCC) hebben", zegt Oegema. "Dat is een enorme klus, want die rapporten zijn een samenvatting van vele honderden klimaatwetenschappelijke onderzoeken. Op zichzelf is dat geen probleem: als iemand die wetenschappelijke inzichten kritisch wil toetsen, dan mag dat. Maar Berkhout wilde alleen maar horen dat er iets mis was. Als wij aangaven dat de conclusies van het IPCC berusten op gedegen wetenschappelijk onderzoek, werd hij kwaad. Nadat wij eind 2015 terechtkwamen in een zaaltje waarin we moesten luisteren naar een klimaatscepticus die alleen maar complottheorieën aan het verkondigen was, werd het ons te gortig. Toen zijn we er uitgestapt."

'Apocalyptische angstbeelden'

Volgens TNO delen het onderzoeksinstituut en voorzitter Paul de Krom de klimaatopvattingen van Guus Berkhout en Clintel niet. "De heer De Krom en TNO baseren zich op wetenschappelijke inzichten en vervullen een onafhankelijke, neutrale rol."

Uit ons onderzoek komt echter een ander beeld naar voren. De Krom blijkt zelf nauw betrokken bij het netwerk van klimaatcritici in Nederland en heeft zich meerdere keren klimaatsceptisch uitgelaten in artikelen en interviews. Zo schrijft De Krom in 2006 in een artikel over de klimaatfilm van Al Gore: "De aarde warmt op, klopt. Dat de mens volledig verantwoordelijk is, is niet bewezen."

Een jaar later zegt hij in een interview dat het "vooral de vraag is of de huidige klimaatsverandering een antropogene oorzaak heeft". "Hij wijst er op dat het IPCC hier nog geen uitsluitsel over geeft", meldt de interviewer. In 2009 reageert De Krom als Kamerlid op het betoog van GroenLinks dat de menselijke invloed op klimaatverandering een urgente zaak is, met de opmerking dat de partij "apocalyptische angstbeelden" schetst.

De citaten van De Krom zijn in lijn met die van klimaatsceptici. "Klimaatsceptici trekken de invloed van de mens op het klimaat in twijfel", zegt Peter Kuipers Munneke, klimaatonderzoeker aan de Universiteit Utrecht.

'Klimaatmaffia'

De Krom blijkt sinds zijn tijd als Tweede Kamerlid voor de VVD - waar ook Guus Berkhout actief lid was - al contact te hebben met klimaatsceptici. In hetzelfde jaar dat hij in de Tweede Kamer zitting neemt, vraagt hij Hans Labohm - Nederlands bekendste klimaatscepticus en nu achter de schermen betrokken bij Clintel - om advies.

In het archief van chemicus Frits Böttcher - die in de jaren negentig door multinationals zoals Shell werd gefinancierd om klimaattwijfel te zaaien - zit een e-mail die Hans Labohm aan hem heeft geschreven. Daarin schrijft Labohm dat Paul de Krom contact met hem heeft gezocht, omdat het Tweede Kamerlid een "onpartijdige, neutrale instantie" zocht om een inventarisatie te maken van de klimaatdiscussie. "Hij wilde zo'n opdracht niet aan de bekende instituten geven die tot de Nederlandse klimaatmaffia behoren", schreef Labohm.

Een jaar later was De Krom voorzitter van een rondetafelgesprek over klimaatverandering in de Tweede Kamer. Labohm schoof daarbij aan als "deskundige".

Ook zaten De Krom en Labohm samen in de redactie van Liberaal Reveil, het magazine van de Teldersstichting. De Teldersstichting is het "wetenschappelijke" instituut van de VVD. In Liberaal Reveil staan regelmatig klimaatsceptische artikelen van onder meer Labohm. Dat de Teldersstichting klimaatsceptisch is blijkt ook uit het later uitgebrachte rapport "Zeker van Energie" dat is gebaseerd op informatie van Marcel Crok (klimaatscepticus en medeoprichter van Clintel) en Fred Singer (Amerikaans klimaatscepticus gefinancierd door onder andere de olie-industrie).

"Ik heb met Paul de Krom enige keren contact gehad over het thema klimaat", reageert Labohm. De Krom stelde zich daarbij klimaatsceptisch op, zegt hij. "Ja, Paul de Krom was kritisch."

'Niets met elkaar te maken'

Volgens TNO hebben de citaten van De Krom en zijn nauwe contacten met klimaatsceptici "niets te maken" met de wetenschappelijke en neutrale rol van TNO. "De Krom deed zijn uitspraken jaren geleden in zijn rol als kamerlid voor de VVD", zegt een woordvoerder.

De Krom zegt dat hij zich als Tweede Kamerlid voor de VVD en als woordvoerder milieu en infrastructuur jaren geleden intensief heeft bezig gehouden met de klimaatdiscussie. "Daarbij heeft voor mij altijd voorop gestaan de zoektocht naar de feiten. In dat kader sprak ik met iedereen, van de milieubeweging tot en met klimaatsceptici zoals de heer Labohm, die toen werkte bij het gerenommeerde instituut Clingendael. Ik was en ben van mening dat zowel het maatschappelijk als het wetenschappelijk debat is gebaat bij hoor- en wederhoor. In dat kader vond ik dat ook klimaatsceptici in het debat moesten worden gehoord", reageert hij.

Hoewel klimaatwetenschappers al sinds de jaren negentig ervan overtuigd zijn dat de mens invloed heeft op klimaatverandering, is volgens De Krom de stand van de wetenschap inmiddels veel verder dan jaren geleden. "Het lijdt ook voor mij geen twijfel dat er een klimaatprobleem is waarbij menselijk handelen een belangrijke factor is."

Deze publicatie is tot stand gekomen in samenwerking met Alexander Beunder van Platform Authentieke Journalistiek en Ties Joosten van Follow the Money.