De setting op de opening van de NAVO-top in Den Haag was vrij losjes: secretaris-generaal Rutte zit op een hoge stoel op een podium en krijgt een reeks vragen. Zijn boodschap is een stuk minder los: de NAVO-landen moeten hun budget voor defensie fors omhoog schroeven én moeten meer wapens gaan produceren.

Die opdracht zet Rutte kracht bij met een vergelijking: "De Russen produceren in drie maanden wat de Navo in een heel jaar produceert." In de context van het gesprek wordt duidelijk dat Rutte het daarbij over artillerie-munitie (granaten dus) heeft. Waarschijnlijk bedoelt hij de 152 mm granaten van Rusland, die te vergelijken zijn met de 155 mm granaten van de Navo. Ze zijn geschikt om af te schieten vanuit houwitser-kanonnen, zwaar geschut dus.

Het is niet voor het eerst dat Rutte deze uitspraak doet. Hij gebruikte het citaat eerder dit jaar op bijeenkomsten in Londen en Brussel. De secretaris-generaal zegt er niet bij waar hij zich op baseert. Een vraag die deze site daarover dinsdag stelde aan de Navo bleef vooralsnog onbeantwoord.

Vier keer meer artillerie-munitie

De cijfers achter de bewering dat Rusland vier keer meer artillerie-munitie produceert dan Europa en de VS kunnen we niet terugvinden in openbare bronnen. Wel werd eenzelfde vergelijking al in maart 2024 gemaakt in een artikel op de site van de Amerikaanse tv-zender CNN, al komen zij op een drie maal grotere Russische productie. CNN stelt dat Rusland ongeveer 250.000 artillerie-granaten per maand maakt, oftewel zo’n 3 miljoen per jaar. Europa en de VS samen zouden op dat moment (ruim een jaar geleden) 1,2 miljoen granaten per jaar kunnen maken. CNN baseert zich op anonieme bronnen binnen de Navo en ‘Navo inlichtingen-informatie’.

In mei 2024 schrijft de Britse tv-zender Sky-news een artikel waarin ongeveer hetzelfde staat. Zij baseren zich op aantallen van het Amerikaanse consultancy-bureau Bain & Company. Bain & Company baseert zich volgens het artikel op ‘publiek beschikbare informatie’ en komt met een aanzienlijk groter aantal Russische granaten: Russische fabrieken zouden in 2024 zo’n 4,5 miljoen artilleriegranaten maken tegenover 1,3 miljoen granaten uit Europa en de VS. Dat is 3,5 keer meer.

Een woordvoerder van Bain & Company wil niet verder op die aantallen ingaan. "Het Sky News-artikel weerspiegelt nauwkeurig wat er werd besproken in een interview met onze expert. Er is echter geen gepubliceerd rapport, dus we kunnen niet verder ingaan op wat Sky News aanhaalde."

De genoemde aantallen kwamen wel onder vuur te liggen. De onafhankelijke Russische onderzoekssite The Insider noemt de vergelijking scheef: voor de Russische productie zouden verschillende types granaten bij elkaar zijn opgeteld, terwijl dat bij de Navo-productie niet is gebeurd. Ook zou er niet zijn vermeld dat de productie in Navo-landen sterk zou gaan stijgen.

Twijfel aan vergelijking

Ook Nederlandse experts twijfelen aan de vergelijking. "Rusland publiceert geen openbare cijfers over het aantal granaten dat ze maken. De schattingen daarvan zijn doorgaans gebaseerd op het aantal granaten dat de Russen in Oekraïne afschieten", zegt Pieter Wezeman, senior-onderzoeker bij het SIPRI (Stockholm International Peace Research Institute) en gespecialiseerd in de wapenindustrie. "Als je openbare, betrouwbare cijfers vindt, dan hoor ik het graag."

Dick Zandee, defensiespecialist van Instituut Clingendael, ziet dat Europa zijn productie flink heeft opgevoerd: "Aan het einde van dit jaar maken wapenproducenten in Europa samen twee miljoen artilleriegranaten."

Daarnaast stelt Wezeman dat de vergelijking wie de meeste artilleriegranaten maakt niet zo van belang is. "Het gaat ook om de kwaliteit van de granaten. Misschien maakt de Navo er wel minder maar zijn ze een stuk beter. Komt bij dat je met alleen artillerie-granaten de oorlog niet wint. Het argument dat Rutte gebruikt, lijkt me dus niet het beste argument om te stellen dat Navo-landen meer geld moeten investeren in wapenproductie."

Tegelijk plaatst Zandee vraagtekens bij de Russische cijfers: "Ik weet niet of die cijfers precies kloppen. Wie weet wat de Russen precies produceren?” Ook volgens hem zijn de schattingen vooral gebaseerd op het daadwerkelijke gebruik aan het front: "Het is toch een beetje een gok op basis van wat de Russen steeds weten in te zetten. Dat kan wel worden geteld, want Oekraïners krijgen het allemaal op hun dak, dus die kunnen ongeveer tellen wat ze afschieten en dat kun je dan in een gemiddelde vertalen."

Conclusie

Of de uitspraak van secretaris-generaal Rutte klopt, is niet te checken aan de hand van openbare cijfers. Daarnaast wordt er door meerdere experts getwijfeld aan de betrouwbaarheid van (vooral) de schattingen over de Russische productie. En als die aantallen al kloppen, is het nog maar de vraag wat het werkelijke belang ervan is voor de oorlog in Oekraïne en de toekomst van de Navo-landen. De uitspraak van Rutte lijkt daarom vooral gebruikt omdat hij goed uitkomt voor zijn boodschap: Europa moet meer gaan investeren in wapens.

Deze factcheck kwam tot stand in het kader van de Factcheck-marathon naar aanleiding van de Navo-top met als partners Pointer (KRO-NCRV), AD en de aangesloten regionale kranten, Nieuwscheckers, de VRT, de RTBF, Knack, Factcheck Vlaanderen en deCheckers. Lees hier alle factchecks.