Waar stemmen we nu precies voor? Deze verkiezingen gaan over de vorming van het nieuwe Europees Parlement. Hierin zijn alle EU-leden vertegenwoordigd, waaronder ook Nederland. Je hebt, als je stemgerechtigd bent, een brief van je gemeente ontvangen met daarbij de verkiezingslijst en je stembiljet. Op die verkiezingslijst staan Nederlandse politieke partijen waarop je kunt stemmen, maar deze politieke partijen zul je niet in diezelfde vorm terugzien in het Europese Parlement.

De politieke partijen verenigen zich namelijk in een Europese fractie. De PVV zit samen met bijvoorbeeld het Italiaanse Lega Nord, het Franse Front National en Vlaams Belang uit België in de fractie Europa van Naties en Vrijheid. En zo zijn D66 en VVD in Nederland twee aparte politieke partijen, in Europa zijn ze verenigd in de Alliantie van Liberalen en Democraten voor Europa, oftewel de ALDE. De namen van deze fracties kennen we in Nederland minder goed. En dat geldt ook voor de kandidaten voor het Europees Parlement. Ken je bijvoorbeeld Sophie in ‘t Veld (D66), Caroline Nagtegaal-van Doorn (VVD) of Marcel de Graaff (PVV)? Zij staan hoog op de kieslijst van hun eigen partij. Maar zijn voor het grote Nederlands publiek vrij onbekende politici.

De verkiezingsprogramma’s onder de loep

Nadat we alle Europese verkiezingsprogramma’s hebben verzameld, gaan we deze analyseren. Wil je weten hoe we dat stap voor stap hebben gedaan? Lees dan hier ons ‘Achter de schermen’-artikel.

In grote lijnen gaat het als volgt: Eerst kijken we naar individuele woorden die onder hetzelfde thema vallen, zoals duurzaam en energie bijvoorbeeld onder het thema klimaat vallen. Daarna kijken we naar de mate waarin deze woordgroepen voorkomen in de verkiezingsprogramma’s. We lichten de drie grote thema’s uit. Politiek deskundige Kees Boonman hebben we gevraagd om er commentaar bij te geven.

Hieronder kan je per politieke partij zien hoeveel aandacht zij schenken aan de drie belangrijke thema’s klimaat, migratie en veiligheid. De waarde die per thema per partij wordt aangegeven zijn het aantal woordgroepen. Hoe vaker deze woordgroepen worden genoemd tegenover andere woordgroepen, hoe belangrijker dit thema voor de partij is.

Thema: klimaat

Zeg je groen, dan zeg je duurzaamheid. Zeg je duurzaamheid, dan zeg je klimaat. De laatste jaren is dit politiek gezien misschien het meest besproken thema. Daarom is het ook niet vreemd dat het woord klimaat vaak voorkomt in de verkiezingsprogramma’s voor de Europese verkiezingen.

“Klimaat is belangrijk en dat houdt niet op bij de nationale grens”, aldus Boonman. “Als wij een zware heffing toepassen op CO2-uitstoot en in omringende landen gebeurt dat niet, dan zijn wij het braafste jongetje van de klas. Dan lossen we eigenlijk helemaal geen problemen op. Klimaat is een Europees probleem, waarbij je Europese maatregelen moet nemen, met Europese belastingmaatregelen, ontheffingen en Europese afspraken. Wie denkt dat je klimaat nationaal kan aanpakken, is niet goed bij zijn hoofd.”

Voor het thema klimaat verzamelden we woorden als duurzaamheid, klimaatverandering, CO2 en vergroening. Uit de analyse blijkt dat onder andere partijen als GroenLinks, de Groenen (what’s in a name) en Partij voor de Dieren zich focussen op deze thematiek. Partijen als ChristenUnie/SGP, SP en VVD hebben minder met dit onderwerp.

“Je ziet op nationaal gebied dat de VVD een beetje moeite heeft met belastingheffing op CO2 en dat staat lijnrecht tegenover een partij als D66. Het is misschien wel de scherpste tegenstelling die je ziet in het thema klimaat.”

Thema: migratie

Op nationaal, maar ook zeker op Europees niveau is migratie een groot en omstreden thema. En dat het in de afgelopen jaren belangrijker is geworden, blijkt wel uit de analyse. Het woord ‘vluchteling’ komt in de programma’s van dezelfde partijen twee keer vaker voor dan tijdens de verkiezingen in 2014. ‘Migrant’ lezen we drie keer zo veel en ‘migratie’ komen we zelfs vier keer vaker tegen.

Boonman: “Migratie is samen met bezuinigingen en verdeling van de welvaart, één van de grootste veroorzakers voor het opkomend populisme. Kijk naar Hongarije, kijk naar Polen, kijk naar Tsjechië, kijk naar Frankijk en kijk niet te vergeten naar Groot-Brittannië. In feite is migratie de trigger geweest waarvoor in Groot-Brittannië het Brexit-referendum is gehouden. Dat is bijna iedereen vergeten. Migratie is een heel tastbaar en duidelijk onderwerp en dat is voedingsbodem geweest voor populisme. En populistische partijen zitten ook aan de linkerzijde, kijk maar naar de SP. Het is echt een onderwerp waar links en rechts recht tegenover elkaar staan.”

Niet verwonderlijk dat dit thema belangrijk is voor partijen als de PVV en Forum voor Democratie. Maar ook partijen als DENK, CDA en SP zetten hier op in.

“Forum voor Democratie en de PVV zitten op de lijn van de migratiestop. Zij hebben voor een groot publiek het duidelijkste standpunt wat dit betreft. Een ander goed en recent voorbeeld is het CDA. De partij heeft zich geuit door te zeggen: Als we in Europa de migratiestromen niet gelijk verdelen tussen de landen, dan moeten de landen die daar niet aan meedoen, gestraft worden.”

Thema: veiligheid

Veiligheid geldt al jaren als een groot thema tijdens de verkiezingen. Terrorisme en cybercriminaliteit in Europa hebben de landen op scherp gezet. Tijdens de Europese verkiezingen zal het gaan over bijvoorbeeld een mogelijk Europees leger, cybercrime en terrorisme.

“Veiligheid heeft met van alles te maken. Denk aan de invloed van de Russen en Chinezen of over spionage of andere verstorende bewegingen binnen de Europese Unie. Maar het gaat ook over het Europese leger of over terrorismebestrijding, uitwisseling van informatie door bijvoorbeeld Europol of de mogelijke komst van een Europese FBI.”

VVD, D66, GroenLinks en ook de nieuwe pro-Europese partij Volt hebben dit hoog op de agenda staan, blijkt uit de analyse. Maar hoewel het belangrijk is, staat veiligheid bij geen partij met stip op één. “In Europa zul je op het gebied van veiligheid ook moeten denken aan drugscriminaliteit, witwassen, fraude, fake news, dat heeft allemaal met veiligheid te maken van de samenleving. En de bedreigingen; veiligheid moet je ook zien in bedreigingen. Daar is D66 heel uitgesproken in en GroenLinks ook. En de VVD en CDA zijn daar wat terughoudender in.”

Rutte vs. Baudet

De vraag is waar kiezend Nederland morgen voor gaat stemmen. Welk thema spreekt het meest aan en op wie stem je dan?

De strijd om de stem van de Nederlandse kiezer komt in ieder geval op een aparte manier tot een climax. Het debat tussen Forum voor Democratie-voorman Thierry Baudet en premier Mark Rutte (VVD) van vanavond is met name bijzonder omdat beide prominenten niet op de kieslijst van hun partij staan.

Dat vindt ook politiek commentator Kees Boonman: “Eigenlijk is het debat Rutte-Baudet symptomatisch voor het probleem van Europa. In Groot-Brittannië stemt men op Nigel Farage en dus Brexit, dat is heel duidelijk. Maar wie de nummers twee, drie en vier zijn, weten ze niet. In Duitsland is er nog wel enige bekendheid voor de Christen-Democraat Manfred Weber, maar dat is ook minimaal. In Nederland hebben we Frans Timmermans. Dat veroorzaakt bij sommige mensen wel aantrekkingskracht, maar voor de rest denk ik dat men vooral op de politieke stromingen stemt.”

Welke thema’s vind jij belangrijk?

We hebben een paar thema’s behandeld. Maar er zijn nog veel meer onderwerpen die partijen belangrijk vinden. Denk bijvoorbeeld aan handel, Brexit, Israël, leger, basisinkomen of de rechtsstaat. Door in onderstaande tool woorden in te voeren, kun je bekijken welke partijen deze thema’s belangrijk vinden.

Met dank aan Ko van der Sloot van het Centre for Language Studies aan de Radboud Universiteit

Illustratie door Tijmen Snelderwaard