Pieter Paul Slikker staat in de raadzaal van ‘s-Hertogenbosch gebogen over de boekhouding van een zorgbedrijf en schudt zijn hoofd. “Idiote cijfers!” Slikker is voorzitter van de Bossche PvdA-fractie en ergert zich al tijden aan de verdiensten van zorgondernemers waar ‘s-Hertogenbosch zaken mee doet. "Zo’n bedrijf zou eigenlijk geen toegang moeten hebben tot de zorg", zegt Slikker stellig. Maar dat heeft het bedrijf wel.

De zorgonderneming wint namelijk in 2015 een aanbesteding van trajecten voor beschermd- en begeleid wonen en sleept een lucratief contract binnen. Waar het bedrijf al jaren blinkende winstcijfers produceert, heeft de Brabantse stad het afgelopen jaar een tekort van ongeveer vier miljoen euro op de zorgbegroting.

De oorzaak lijkt te liggen in het verleden, namelijk vijf jaar eerder als de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo) wordt ingevoerd. Veel zorgtaken die tot dat moment bij het Rijk lagen, komen in handen van de gemeente. Huishoudelijke hulp, beschermd wonen of opvang nodig? Vanaf 2015 organiseert en betaalt de gemeente het.

De zorg wordt vaak geleverd door commerciële zorgbedrijven. Die sluiten de afgelopen jaren voor miljoenen contracten af met gemeenten. Het is maar de vraag of dat geld altijd goed besteed wordt. Want hoe controleert de gemeente de kwaliteit van de zorg eigenlijk?

Zorgcowboys

Uit data-onderzoek van Pointer in de afgelopen maanden blijkt dat gemeenten zaken doen met zorgbedrijven die ongebruikelijk hoge winsten maken. En daarbij gaat het om miljoenen. In september toonde Pointer, samen met Reporter Radio en Follow the Money, in een uitzending al aan dat 85 zorgondernemers structureel meer dan tien procent winst maken, terwijl normaal gesproken dit soort ondernemingen niet verder komen dan twee à drie procent winst.

"De zorg is er niet om winst te maken, maar om te zorgen voor mensen", zei Minister De Jonge van Volksgezondheid, Welzijn en Sport in een reactie. Nu blijkt dat 39 van de 85 'zorgcowboys' in 2018 voor miljoenen zaken hebben gedaan met gemeenten: 37 miljoen aan Wmo-geld, zo blijkt uit ons onderzoek.

Menno Fenger is hoogleraar bestuurskunde aan de Erasmus Universiteit. Hij deed onderzoek naar misbruik en verspilling van Wmo-gelden. Fenger zegt dat de overgang van de zorgtaken van het Rijk naar gemeenten an sich aardig is verlopen. Vrijwel niemand die zorg nodig heeft, is buiten de boot gevallen. Maar gemeenten hebben niet altijd even scherp opgelet met welke zorgondernemers ze in zee gingen.

"Dat kan je de wetgever achteraf verwijten want het heeft geleid tot de excessen die we nu zien", aldus Fenger. De afgelopen jaren duiken er regelmatig verhalen op over zorgaanbieders die grootschalig frauderen met geld van gemeenten.

Glimmende cijfers

Terug naar Den Bosch. De cijfers die bij Slikker voor zoveel chagrijn zorgen zijn afkomstig van Labyrint Zorg en Werk uit Sint-Oedenrode, een plaats vlakbij ‘s-Hertogenbosch. Labyrint boekt in 2018 840.000 winst, op een omzet van iets boven de vijf miljoen euro. Ook keert het bedrijf in dat jaar 580.000 winst uit aan de aandeelhouders in de vorm van dividend.

In 2017 glimmen de cijfers nog mooier. Een winst van ruim 1,3 miljoen. En in dat jaar ook een dividenduitkering: ruim één miljoen euro. Slikker is woest: "Een bedrijf dat 1,6 miljoen euro winstuitkering binnen boekt in twee jaar is niet op de eerste plaats bezig met goede zorg leveren, maar met wat het beste is voor het bedrijf."

'Heel pijnlijk'

Wethouder Huib van Olden die in ‘s-Hertogenbosch verantwoordelijk is voor de inkoop van zorg heeft het zichtbaar ongemakkelijk als hij met de cijfers wordt geconfronteerd. Het zit hem allerminst lekker. "Ik vind vijftien procent winst persoonlijk te hoog", zegt hij over de winstcijfers van Labyrint. Over de dividenduitkering zegt hij: "Ik vind dat dit niet moet kunnen, niet moet mogen en niet zou mogen."

Maar de wethouder zegt ook dat hij er niets aan kan doen. Winst maken is niet verboden en dividend uitkeren ook niet. "Bovendien hebben we een contract tot en met 2020, dus ik kan niet van het bedrijf af", zegt de wethouder met een machteloze uitdrukking op zijn gezicht.

Als we later nog dieper in de boeken van Labyrint duiken blijkt de zorgondernemer de afgelopen vier jaar 2,9 miljoen euro aan dividend te hebben uitgekeerd. In welke handen dat precies terecht is gekomen en wie welk bedrag heeft ontvangen is onduidelijk. Het tekort op de Bossche begroting voor zorg bedraagt momenteel ongeveer vier miljoen euro. "Heel pijnlijk", noemt de wethouder het.

Drugsgebruik

Er zijn inmiddels ook twijfels over de bedrijfsvoering en de kwaliteit van Labyrint. Slikker zegt oud-personeelsleden gesproken te hebben die gewag maken van het declareren van zorg die niet geleverd is.

Ook op de redactie van Pointer komen hierover verschillende tips binnen. "Alles is gericht op zoveel mogelijk declareren. Ook als er geen zorg wordt verleend moeten medewerkers tijd declareren. Leidinggevenden dringen hierop aan", lezen we.

Twee oud-cliënten beklagen zich in de Pointer-uitzending expliciet over de kwaliteit van de zorg. Een van hen vertelt over drugsgebruik en -handel in en rond een van de locaties van Labyrint. Een tweede oud-cliënt hekelt de kwaliteit van de huisvesting en begeleiding. "Ik dacht dat ze me goed gingen begeleiden. Dat deden ze niet". Uit de zorgadministratie -in handen van Pointer- blijkt dat hij regelmatig maar de helft van de tien uur afgesproken begeleiding kreeg. Wethouder van Olden bevestigt dat er klachten zijn binnengekomen over Labyrint.

Gemeenten die af willen van een contract met een zorgaanbieder, zullen eerst grootschalig misbruik en fraude moeten aantonen. Volgens PvdA-er Slikker is dat heel lastig: ”Daarvoor komen we tijd en geld tekort”, zegt hij. Daar komt bij dat als het al kan worden aangetoond langdurige procedures en juridische gevechten op de loer liggen. Bestuurskundige Fenger: "Ondernemers kunnen makkelijk dure advocaten inhuren en ze hebben het heel ingewikkeld hebben gemaakt met bv-structuren."

We hebben Labyrint Zorg en Werk om een interview gevraagd. Dat wilde het bedrijf niet geven. Wel kwam er tot tweemaal toe een schriftelijke reactie van het bedrijf op vragen van ons. De complete reacties vindt u hier (reactie 1 en reactie 2).