Waarom zetten mensen hun vuilnis soms naast de afvalcontainer en doen het er niet netjes in?

Luuk Bos: “Mensen zijn sociale dieren. De omgeving stuurt sterk ons gedrag. Dus op het moment dat er vuilniszakken en ander afval naast de ondergrondse container staan, dan is dat een signaal: in deze omgeving houden we ons niet aan de sociale regels. Mogelijk denken mensen: de container zal wel vol zitten of het niet doen, terwijl hij soms gewoon werkt. Onbewust nemen mensen aan dat hun zak er ook wel naast kan omdat er al afval naast staat. Ook anonimiteit kan een oorzaak zijn. Op het moment dat je niet voelt dat iemand meekijkt met je, zijn we soms geneigd om ons wat sociaal onwenselijker op te stellen."

Grote steden doen er alles aan om het schoon te houden, maar dat lukt niet altijd goed. Waar gaat het mis?

“Het gaat vaak mis als de basis niet op orde is, wanneer de container of de omgeving eromheen niet schoon is. Dan laten sommige mensen niet het gewenste gedrag zien en zetten ze sneller vuilnis naast de bak. Maar ook duidelijke communicatie over afval hoort bij de basis. Geef aan wat van mensen gevraagd wordt als ze met een zak zitten of bijvoorbeeld met een kastje dat niet in de container past.”

Gemeenten plaatsen soms planten en bloemen rond een container om bijgeplaatst afval te voorkomen. Is zo’n containertuintje een goede oplossing?

“Als je op de onbewuste piloot met je zak afval aankomt, word je even opgeschrikt door een grasveldje met groen en bloemetjes. Daar hoort geen afval bij. En dan ga je bewust handelen. Als de gemeente dan ook duidelijk communiceert wat je met je afval moet doen, bijvoorbeeld bellen voor grof afval, dan werkt dat nog beter."

"Wel is het belangrijk dat het tuintje te allen tijde schoon blijft. Dat betekent dat je het tuintje moet blijven verversen als het een slonzige uitstraling krijgt. Anders zou het juist negatief gedrag teweeg kunnen brengen. We hebben van verschillende gemeenten teruggekregen dat het tuintje heel goed werkt. Maar sommigen zeggen: het tuintje werkt helemaal niet.”

Wanneer werkt zo’n containertuintje niet goed?

“In Amsterdam was er bijvoorbeeld een wijk waar er veel weerstand was tegen de gemeente. Mensen hebben een basale behoefte aan autonomie en als die in het geding komt, gaan bij sommigen de armen over elkaar en de hakken in het zand. Dus vanuit dat oogpunt hebben wij geadviseerd: een tuintje gaat hier waarschijnlijk minder goed werken. Daarom hebben we een charismatische vuilnisman afgebeeld op de wagen en op een bord naast de container, waarop hij liet zien hoe hij zijn ondergrondse container leegt. Zijn boodschap was: gooi die zakken alsjeblieft erin, want dat maakt mijn werk gemakkelijker.”