Dit is een ouder artikel dat al eerder gepubliceerd werd op 27 maart 2019.

Voor ons onderzoek Heel Holland Zakt richten we ons op het aardbevingsgebied in Groningen. Al stelt minister Wiebes de problemen op te gaan lossen en wordt de gaskraan dichtgedraaid, wij ontvangen nog altijd tientallen meldingen van Groningers met onopgeloste schade. We doen een poging het Groningse aardbevingsdossier te doorgronden. Wat gaat hier mis?

Vorige week schreven we al een artikel over het doolhof aan schadeloketten. Zoals het Centrum Veilig Wonen (CVW), dat begin 2015 door adviesbureau Arcadis en verzekeringsexpert CED werd opgericht om de schadeafhandeling 'onafhankelijker' te maken van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM).

Ook schreven we over de Onafhankelijke Raadsman en de Commissie Bijzondere Situaties, om nog maar wat instanties te noemen. Maar er zijn nog veel meer betrokken instanties.

Nationaal Coördinator Groningen

We pakken de draad op in 2015. Het aantal schadedossiers stapelt zich inmiddels op en bij iedere beving ontstaan weer nieuwe schades. Zolang de huizen in Groningen niet aardbevingsbestendig zijn – zeggen gedupeerden –, is er sprake van dweilen met de kraan open. Het kabinet neemt de kritiek ter harte en tuigt op 30 mei 2015 een grootschalig versterkingsleger op onder de naam Nationaal Coördinator Groningen (NCG), met Hans Alders als aanvoerder.

De NCG is op dat moment een samenwerkingsverband tussen twaalf gemeenten in het aardbevingsgebied (volgens de NCG-website zijn het er inmiddels nog maar zes), de provincie Groningen en de Rijksoverheid met als doel de bouwkundige versterking op gang te helpen, het gebied bevingsbestendig te maken én de schadeafhandeling te verbeteren.

'Complexe' schadegevallen, waarbij sprake is van een samenloop van materiële en immateriële zaken of vermoedelijke bodemdaling, kunnen vanaf dat moment terecht bij de NCG. Ook wordt er in het Meerjarenrapport 2016-2020 gerept over het oprichten van een speciaal bedrijvenloket onder de vlag van de NCG.

Arbiters

Dan zijn er ook nog de arbiters. Wie het niet eens is met het rapport van de schade-expert van het CVW, heeft het recht om een contra-expertise aan te vragen. Maar wie van de twee heeft er dan gelijk? Om de geschillen tussen het CVW en de contra-expert te beslechten stelt de NCG in april 2016 een vijftal onafhankelijke oud-rechters aan onder de naam Arbiter Bodembeweging.

Heft in Eigen Hand

De andere monsterklus die het NCG moet zien te klaren, is het aardbevingsbestendig maken van de provincie Groningen. In 2016 komt een vijftigtal particuliere woningeigenaren in aanmerking voor het versterkingsprogramma Heft in Eigen Hand, een proef van de NCG voor Groningers die de versterkingsmaatregelen zélf willen laten uitvoeren. Voor de selectieprocedure geldt: wie het eerst komt, wie het eerst maalt.

In 2017 wordt de proef voortgezet onder de naam Eigen Initiatief, met als plan jaarlijks tweehonderd woningeigenaren de regie terug te geven over de versterking van hun huis. Flash forward: nog voordat de volgende groep van tweehonderd kan starten, wordt het versterkingsinitiatief opgedoekt.

Voucher

Maar we blijven nog even in 2017. De versterkingspilots lijken veelbelovend en er wordt op de achtergrond gewerkt aan het opstellen van een regulier versterkingsprogramma. Toch is er vanuit de gedupeerden nog altijd veel kritiek op het proces van de de schadeafhandeling. Daarom is het volgens de NCG tijd voor een schone lei. Alle openstaande schadedossiers waarbij tot dusver geen erkenning is van aardbevingsschade, krijgen van de NAM eenmalig een voucher van 1.500 euro aangeboden. Dit moet een groot aantal dossiers wegwerken. In de praktijk gaat het gros van de Groningers hiermee niet akkoord en dus verandert er weinig.

Tijdelijke Commissie Mijnbouwschade Groningen

Het tij keert op maandag 8 januari 2018. De aardbeving bij Zeerijp, met een kracht van 3.4 op de schaal van Richter, zorgt in een klap voor ruim 5.600 nieuwe schademeldingen in het gasdossier. Het is duidelijk dat er iets moet veranderen om de schadeafhandeling te versnellen en dus richt minister Wiebes een nieuw, onafhankelijk schadeloket op: de Tijdelijke Commissie Mijnbouwschade Groningen (TCMG).

Het loket opent op 19 maart 2018 en 'erft' van het CVW maar liefst 13.500 schadedossiers van ná 31 maart 2017. De 6.000 openstaande 'oude' schadegevallen van vóór 31 maart 2017 (inclusief arbiterzaken) moeten op verzoek van Wiebes afgehandeld worden door de NAM, met een deadline van 1 juli 2018. En dus maakt de NAM een comeback in het schadeproces, met de belofte alle gedupeerden een 'redelijk en billijk' aanbod te doen.

Andere rol voor het CVW

Het CVW is vanaf dat moment op non-actief is gesteld. Althans, als het op het afhandelen van schademeldingen aankomt. Wel blijft het CVW onder toezicht van de NCG actief als uitvoeringsorganisatie van het versterkingsprogramma, dat in april 2018 tot veler verbazing wordt stopgezet. De reden? Het terugdraaien van de gaswinning. Minister Wiebes wil eerst van de Mijnraad (een onafhankelijk adviesorgaan van de minister van Economische Zaken) weten, wat het gedeeltelijk dichtdraaien van de gaskraan betekent voor de veiligheid in Groningen – en of dusdanig versterken nog wel nodig is.

Het pauzeren van de versterkingsoperatie leidt tot zwaar ongenoegen van Hans Alders. In een brief aan de minister laat hij op 30 mei 2018 weten dat hij zijn functie als Nationaal Coördinator Groningen neerlegt. Hij schrijft hierin dat Wiebes 'steeds minder vertrouwen in de adviezen van de NCG' heeft en dat hij niet kan werken in een situatie waarin 'het meest elementaire vertrouwen' ontbreekt.

Binnen een paar maanden komt de Mijnraad al met haar conclusie: zo'n 7.200 gebouwen dienen versterkt te worden. Van 1.500 staat vast dat zij de veiligheidsnorm niet halen, bij de overige 5.700 is dat onzeker.

Hazard and Risk Assessment-model

Het versterkingsprogramma komt langzaam weer op gang. Zo laat Wiebes in september 2018 weten dat de meest onveilige woningen in aardbevingsgebied zo snel mogelijk versterkt worden. Om hoeveel woningen het gaat, is dan nog niet bekend. Huiseigenaren ontvangen begin dit jaar een risicoprofiel dat op advies van de Mijnraad berekend is aan de hand van het Hazard and Risk Assessment-model (HRA) – opgesteld door de NAM. Hoewel de NAM in een van haar studies concludeert dat het model niet geschikt is om uitspraken te doen over individuele gebouwen, wordt het hier wel voor gebruikt.

De uitslagen van het HRA-model worden onder Groningers met argusogen bekeken en roepen veel vragen op. In ons research komen we verhalen tegen van woonboerderijen met tonnen aan schades die te horen krijgen dat ze een 'niet verhoogd risico' hebben. Enkele huizen zonder ogenschijnlijk schade blijken volgens het model juist wél een 'verhoogd risico' te hebben op aardbevingsschade en komen als eerste aan de beurt voor versterking.

Inmiddels nemen steeds meer dorpen het heft in eigen hand en proberen gedupeerden de regie terug te krijgen over de versterking van hun dorp. Ook de schadeafhandeling stelt nog niet iedereen tevreden. Een jaar na oprichting van de TCMG liggen er nog ruim 16.000 schadedossiers te wachten, zitten ongeveer 1.000 'oude' schadegevallen nog steeds om tafel met de NAM en komen er bij het TCMG wekelijks ruim honderd nieuwe schademeldingen bij.

Het nieuwste idee om eindelijk wat schot in de zaak te krijgen: de aannemersvariant, waarbij aannemers alle schade onder de 10.000 euro direct mogen herstellen zonder dat er een inspectie aan te pas komt.

Of dit alle problemen oplost? De Groningers hebben er een hard hoofd in.

Dit is een ouder artikel dat al eerder gepubliceerd werd op 27 maart 2019. De inhoud is daarom mogelijk niet meer volledig up to date.

Voor dit artikel is geput uit websites en (half)jaarrapporten van bovengenoemde instanties, binnengekomen tips en (kranten)artikelen van o.a. Dagblad van het Noorden en RTV Noord.