1. Is de lelie echt de ‘koning van gif’?

Volgens de meest recente cijfers van het CBS spuiten leliebollentelers gemiddeld 114 kilo bestrijdingsmiddelen per jaar per hectare op hun akkers met leliebollen. Daarmee beschermen ze de bollen tegen ziektes, virussen en plagen. De leliebollenteelt is daarmee de meest middelintensieve teelt in Nederland.

Maar niet al deze kilo’s zijn chemische bestrijdingsmiddelen. Van de 114 kilo is meer dan de helft (77,1 kilo) paraffineolie, ook wel bekend als Olie-H. Dit is een middel van biologische oorsprong, dat gewonnen wordt uit ruwe aardolie. Het is ook goedgekeurd voor gebruik in de biologische landbouw.

Als we paraffineolie niet meerekenen, staat de lelie nog steeds op de derde plek van meest middelintensieve teelten, achter rozen en chrysanten onder glas. En van alle teelt in de open lucht, is de lelie wel de nummer één wat betreft het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen.

2. Spuiten alle lelietelers evenveel bestrijdingsmiddelen?

Nee. Sommige telers spuiten meer dan anderen. Zo sprak Pointer een teler uit Sint-Michielsgestel die zoveel mogelijk biologisch werkt en dit jaar maar zo’n tien kilo van twaalf verschillende middelen gebruikte. Terwijl er ook telers zijn die met veel meer kilo’s van wel 30 verschillende middelen spuiten.

Hoeveel de telers spuiten, is afhankelijk van de werkwijze van de teler, maar ook van welke ziektes, virussen en plagen zich in een jaar voordoen. Soms zijn er meer bestrijdingsmiddelen nodig dan andere jaren.

3. Wat zijn de gezondheidsrisico’s van de gespoten middelen?

Bestrijdingsmiddelen worden in het algemeen door experts in verband gebracht met verschillende neurodegeneratieve aandoeningen (aandoeningen aan de zenuwen), zoals Parkinson, Alzheimer en ALS. Dat die verbanden er mogelijk zijn, blijkt vooral uit buitenlandse onderzoeken, die bijvoorbeeld ook het RIVM en de Gezondheidsraad aanhalen in rapporten.

Het is alleen lastiger om iets te zeggen over het verband tussen specifieke middelen of werkzame stoffen (bijvoorbeeld middelen die in de leliebollenteelt worden gebruikt) en dit soort ziektes. De meeste onderzoeken brengen bepaalde aandoeningen vooral in verband met groepen mensen, zoals boeren of omwonenden van akkers. Maar deze mensen worden vaak aan verschillende chemische middelen tegelijk blootgesteld, waardoor het lastig is om te weten of er specifieke boosdoeners tussen de middelen zitten.

4. Wanneer en waar kom ik met de middelen in aanraking?

Leliebollen gaan in het voorjaar de grond in, groeien in de zomermaanden en worden in het najaar ‘gerooid’. Voordat de bollen de grond in gaan, wordt soms al aan onkruidbestrijding gedaan. Als je dicht bij een leliebollenveld woont, is de kans groot dat je in de zomermaanden, als de bollen in de grond zitten, elke week een spuitwagen langs ziet rijden. Soms zal daar alleen paraffineolie in zitten, soms ook chemische middelen, of beide.

Onderzoek van het RIVM wees een paar jaar geleden uit dat bestrijdingsmiddelen niet alleen terug te vinden zijn in de nabije omgeving (binnen 250 meter) van het bollenveld waarop ze gespoten worden, maar ook verder weg (op meer dan 500 meter afstand) van het bollenveld waarop ze gespoten worden. De middelen werden aangetroffen in de buitenlucht rond woningen, in huisstof en in de urine van omwonenden en bollentelers en hun gezinsleden.

5. Kan ik iets doen om de risico’s van de bestrijdingsmiddelen te verkleinen?

Volgens de GGD is het zaak om de blootstelling aan gewasbeschermingsmiddelen te beperken. Dat kun je volgens de gezondheidsorganisatie onder andere doen door: