In Nederland zijn er een aantal partijen die zicht hebben op één van de 720 zetels in het Europees Parlement. Waaronder de ChristenUnie.  Volgens Anja Haga is die ene stem van groot belang: “Op 1 stem verschil wordt iets aangenomen, heel vaak.” Maar zo vaak gebeurt dat helemaal niet, blijkt uit een factcheck in het kader van de Factcheck-marathon in aanloop naar de Europese verkiezingen.

De bewering

Tijdens een interview bij het radioprogramma Sven op 1 zei Haga: “In het Europees Parlement, die ene stem doet er ook echt toe, want je hebt geen oppositie-coalitie omdat je geen regering hebt. Dus het komt eigenlijk veel meer aan op die ene stem of iets het haalt. (...) Op 1 stem verschil wordt iets aangenomen, heel vaak. Dus daardoor is de positie als Europarlementariër ook echt wel een belangrijke.”

Ze herhaalde dit punt de volgende dag bij het verkiezingsdebat van het Nederlands Dagblad om het belang van haar ene zetel aan te stippen: “Bij stemmingen hebben we heel vaak dat het echt 299 [stemmen] voor, 300 [stemmen] tegen [is] en dan is het verworpen. Het kan op die ene stem zitten.” Klopt de uitspraak dat er vaak maar één stem verschil is bij stemmingen in het Europees Parlement?

Stemmingen in het parlement

Anja Haga is nog een vrij nieuw gezicht in het Parlement, ze is pas afgelopen september aangetreden. Dus bekeken we de stemmingen in het Europees Parlement van het jaar 2023 en 2024. Hiervoor gebruikten we de dataset van MEPwatch.

Wilders

We betalen 10 miljard per jaar voor EU maar krijgen een veelvoud terug

De database van MEPwatch bestaat uit de hoofdelijke stemmingen tijdens plenaire vergaderingen van het Europees Parlement. Dit zijn stemmingen waarbij er elektronisch wordt gestemd en openbaar is wat elk parlementslid stemt. In het jaar 2023 en 2024 samen zijn er 4549 hoofdelijke stemmingen geweest tijdens de plenaire vergaderingen. Dit betekent dat de dataset geen stemmingen bevat waarbij er werd gestemd door de hand op te steken en ook geen elektronische stemmingen waarbij het stemgedrag anoniem bleef.

Verdeeldheid in fracties

Volgens Europa-expert Anna van der Vleuten (Radboud Universiteit, Nijmegen) zijn juist die hoofdelijke stemmingen interessant: “Hoofdelijke stemmingen worden vaak aangevraagd wanneer er verdeeldheid is binnen fracties. Zo kunnen leden van de Europese Volkspartij bijvoorbeeld zien hoe er binnen de Europese Conservatieven en Hervormers is gestemd. Dit soort stemmingen zijn dus vaak juist de controversiële stemmingen, waar het aantal voor- en tegenstemmen dichter bij elkaar ligt dan bij andere stemmingen.”

Eén stem verschil

Het Europees Parlement bestond de afgelopen vijf jaar uit 705 Europarlementariërs, dit jaar komen er 15 zetels bij. Een Europarlementariër kan voor of tegen stemmen, of zich onthouden. Dit laatste betekent dat zij wel aanwezig zijn, maar geen stem uitbrengen. Pointer analyseerde de verschillen tussen de voor- en tegenstemmen van alle hoofdelijke stemmingen. Hoe vaak gebeurde het in 2023 en 2024 dat er echt maar één stem verschil was?

Header quiz Europese Verkiezingen Misinformatie

Spot jij de misinformatie?

Dan blijkt dat het bij 15 van de 4549 stemmingen daadwerkelijk zó spannend was dat het één of nul stem scheelde. Dat is bij 0,33 procent van de hoofdelijke stemmingen, dus ‘heel vaak’ valt het niet te noemen. Zeker niet als men bedenkt dat deze hoofdelijke stemmingen juist de spannendere stemmingen zijn, waarbij er vaker een klein verschil in de voor- en tegenstemmen is, zoals Europa-expert Van der Vleuten aangeeft.

Tien stemmen of minder

Op 705 stemmen is één stem ook wel een heel miniem verschil, maar ook stemmingen met een wat ruimere marge komen in verhouding niet heel vaak voor. In onderstaande tabel is te zien dat er bij 51 van de 4549 stemmingen een verschil was van 3 tot 5 stemmen, oftewel: bij 1,12 procent van de hoofdelijke stemmingen. De percentages opgeteld, verschilde het bij 2,93 procent van de stemmingen tien of minder stemmen.

Als we de marge nog wat ruimer nemen blijkt dat bij 12,5 procent van de hoofdelijke stemmingen het verschil in stemmen kleiner of gelijk was aan 50. Bij bijna vierduizend van de hoofdelijke stemmingen was het helemaal niet zo spannend en was het verschil in stemresultaat groter dan 50.

Tabel met verschil in voor- en tegenstemmen in Europees Parlement

Amendementen

Een woordvoerder van de ChristenUnie licht toe dat Haga met haar uitspraak ook doelde op stemmingen over amendementen. Amendementen zijn wijzigingen in de tekst van een wetsvoorstel. Dat kan een ‘miniem’ verschil zijn, zoals de toevoeging van één woordje. Toch kan in dit geval één woord een groot verschil maken, vertelt de woordvoerder. “Voor onze partij is vrijheid van godsdienst een belangrijke voorwaarde, dan is de toevoeging van ‘godsdienst’ van grote betekenis.” De stemmingen over amendementen zijn ook meegenomen in de ruim 4500 geanalyseerde stemmingen.

Op één wetsvoorstel kunnen honderden amendementen worden gemaakt. Hierdoor wordt er veel vaker gestemd over amendementen dan dat er eindstemmingen over het complete wetsvoorstel plaatsvinden. Het gros van de 4549 geanalyseerde stemmingen betreft dan ook amendementen, slechts 145 stemmingen betrof een eindstemming over een geamendeerd, afgemaakt wetsvoorstel.

Zetel ChristenUnie

Er waren het afgelopen jaar wel een paar stemmingen over een amendement die voor de ChristenUnie van belang waren, waarbij die ene zetel het verschil maakte. Zo stuurde de woordvoerder een amendement waar een toevoeging aan de tekst werd voorgesteld. Het amendement stond in de ‘Richtsnoeren voor de begroting 2025’. Het betrof de toevoeging van o.a. ‘lhbtiq+-gemeenschap’ aan het volgende stuk tekst: “herhaalt dat voldoende middelen ter beschikking moeten worden gesteld (...), alsook voor EU-initiatieven en -organen die gericht zijn op het aanpakken van discriminatie van met name vrouwen en de lhbtiq+-gemeenschap.

Waarom Pointer een factcheck-marathon houdt

Waarom Pointer een Factcheck-marathon houdt voor de Europese Verkiezingen

Misinformatie ligt tijdens de Europese verkiezingen op de loer. Maar waarom is het belangrijk om te checken of de beweringen van politici kloppen? En hoe gaat Pointer te werk?

Uiteindelijk stemden 279 Europarlementariërs voor en 280 stemden tegen de toevoeging. Haga stemde tegen en mede hierdoor werd de toevoeging geschrapt.

Oordeel

Het is niet waar dat stemmingen in het Europees Parlement ‘heel vaak’ met 1 stem verschil worden beslist, dit gebeurt bij 0,33 procent van de stemmingen. Meestal is het verschil (veel) groter. Bij bijna 4000 van de ruim 4500 stemmingen in 2022 en 2023 was het verschil in voor- en tegenstemmen groter dan 50.

Reactie ChristenUnie

De woordvoerder van de ChristenUnie blijft erbij dat het toch best vaak voorkomt. “Dit vinden wij best vaak, er zijn 12 stemmingsweken in een jaar. Dan heb je dus bijna iedere stemmingsweek een stemming waarbij het zo nauw komt. Dat kan consequenties hebben voor het hele rapport [tekst van een wetsvoorstel]. Toch een best spannende baan!”

Factcheck-marathon van de Lage Landen

Deze factcheck kwam tot stand in het kader van de Factcheck-marathon van de Lage Landen met als partners het AD en de aangesloten regionale kranten, de VRT, de RTBF, Knack, Factcheck Vlaanderen en deCheckers.

Makers

Stagiair

Samen komen we verder

Ons onderzoek begint bij jou. Heb jij een tip of ervaring die je met ons wil delen? Laat het ons weten!

Heb jij een tip of ervaring die je met ons wil delen? Laat het ons weten!

Documentatie uploaden
CAPTCHA
Deze vraag is om te controleren dat u een mens bent, om geautomatiseerde invoer (spam) te voorkomen.

Bedankt, je tip is verstuurd

Wat gebeurt er nu met mijn tip?

Bedankt dat je de tijd hebt genomen om het tipformulier in te vullen. Je tip is verstuurd naar de redacteur van het onderzoek. Wij publiceren niets met naam en toenaam zonder contact met je op te nemen. Soms krijgen we zoveel tips binnen dat het ons helaas niet lukt om iedereen een persoonlijke reactie te sturen. We vragen je begrip hiervoor. 

Benieuwd naar de impact van eerdere tips?

Van kamervragen tot petities en maatschappelijk debat: samen met jou pakken we systemisch falen en onrecht aan. Benieuwd naar de impact van eerdere onderzoeken en ingezonden tips? Bekijk dan nu ons track record.