Bijna driekwart van de verzorgenden en verpleegkundigen in de dementiezorg heeft de afgelopen jaren te maken gehad met fysieke of verbale agressie van bewoners. Dat blijkt uit onze rondgang in samenwerking met de beroepsvereniging voor verpleegkundigen en verzorgenden (V&VN).
Zorgmedewerkers hebben bijvoorbeeld last van bewoners die hen in de borsten knijpen of die zich hardhandig verzetten tijdens het verlenen van zorg. “Als ik dan ’s avonds thuiskom bij mijn man en die wil mij een knuffel geven, dan ben ik een ijskonijn en denk ik: ‘Don’t touch this’”, vertelt verzorgende Corry hierover in onze eerdere uitzending.
Weinig tijd voor onbegrepen gedrag
Verbale of fysieke agressie kan optreden bij dementie en komt in veel gevallen voort uit ‘onbegrepen gedrag’. Uit de rondgang blijkt echter dat slechts een kwart van de verpleegkundigen en verzorgenden in de verpleeghuizen voldoende tijd ervaart om dit soort gedrag van bewoners met dementie echt te kunnen begeleiden of doorgronden.
Minister van Langdurige Zorg, Conny Helder laat in een reactie weten dat het bekend is dat verbale en fysieke agressie voorkomt in de zorg voor mensen met dementie. Ze pleit ervoor dat zorgorganisaties hun medewerkers voldoende ruimte geven om kennis en expertise op te doen rond dit onbegrepen gedrag. “Zorgmedewerkers die de juiste kennis en expertise bezitten en goed uitgerust zijn om zorg te verlenen aan deze mensen, kunnen de cliënten beter verzorgen en er zo voor zorgen dat onbegrepen gedrag minder vaak voorkomt. Dat is goed voor de cliënt én voor de medewerkers”, aldus de minister.
Inzet medicijnen
Wanneer onbegrepen gedrag bij mensen met dementie als problematisch wordt ervaren kunnen er volgens de richtlijnen onder bepaalde omstandigheden ook medicijnen (de zogenoemde psychofarmaca, zoals slaapmiddelen en antipsychotica) worden ingezet. Eerst moet dan wel gekeken worden of het gedrag op andere manieren te beïnvloeden of te temperen is. Uit cijfers van het Trimbos Instituut blijkt dat het gebruik van medicatie door deze aanpak in verpleeghuizen in de laatste decennia is gedaald, maar sinds een aantal jaar vlakt die daling wel af. In 2019 krijgt 7 op de 10 bewoners van verpleeghuizen nog psychofarmaca voorgeschreven.
Dementiezorg onder druk
De druk op de dementiezorg ontstaat doordat er steeds meer mensen komen met dementie. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) rekent op een verdubbeling van het aantal mensen met dementie binnen nu en 20 jaar. Het aantal mensen die voor deze groep kan zorgen neemt alleen maar af. Daarnaast geven verzorgenden en verpleegkundigen in de rondgang van Pointer aan het werken in de dementiezorg de afgelopen jaren steeds zwaarder te vinden worden. Veertig procent van hen overweegt daardoor het vak te willen verlaten.
Rob van Marum, bijzonder hoogleraar Farmacotherapie bij ouderen (Amsterdam UMC), denkt dat door de huidige en toekomstige druk op de dementiezorg er een ‘plateau’ is bereikt in het gebruik van dit soort medicatie. En we in de toekomst zelfs rekening moeten houden met een stijging. “Ik weet dat alle zorgverleners er een hekel aan hebben en dat iedereen zijn uiterste best doet om het te vermijden. Maar als de druk op de zorg nog groter wordt dan gaan we onherroepelijk zien dat ook de vraag om rustgevende medicatie gaat toenemen. Gewoon ook voor verzorgenden zelf om overeind te blijven in het zware beroep dat ze hebben.”
Minister Conny Helder zet desalniettemin in op een verdere daling van het gebruik van psychofarmaca. “We zitten niet op de nullijn, wat mij betreft”, aldus minister Helder. “Wetenschappelijk onderzoek naar het gebruik van psychofarmaca bij ouderen met dementie, en de vertaling daarvan in richtlijnen voor professionals, is van groot belang om het gebruik van psychofarmaca verder te laten dalen.”
Psychosociale begeleiding
Om de uitdagingen van de toekomst aan te kunnen denkt Van Marum dat het belangrijk is om op een andere manier naar de dementiezorg te kijken. “Wat vinden we in de zorg belangrijk en waar zet ik mijn personeel voor in? Is dat voor steunkousen of is dat voor psychosociale begeleiding? Ik vind het laatste het belangrijkste en denk dat er wel een aantal taken bij de zorg weg kunnen die wat meer medisch georiënteerd zijn”, aldus de hoogleraar.
Minister Helder ziet wel iets in de suggestie van Van Marum. “We moeten onze verpleegkundigen en verzorgenden inzetten daar waar hun expertise ligt. Dat betekent meer tijd voor psychosociale ondersteuning, en waar mogelijk minder tijd besteden aan fysieke zorgtaken.”
V&VN-bestuurslid Jaap Kappert – zelf werkzaam als verpleegkundig specialist in een verpleeghuis – stelt vast dat instellingen die inzetten op minder psychofarmica – vaak meer proberen te investeren in de verdere ontwikkeling en scholing van verpleegkundigen en verzorgenden. "Mooi om te zien dat minister Helder dat belang onderschrijft. Het geld uit het opleidingsakkoord voor deze sector zou juist in deze ontwikkeling gestoken moeten worden.”
Uitzending Pillen in het verpleeghuis
Zondag 1 mei in Pointer: Mensen met dementie krijgen in het verpleeghuis pillen om onrustig gedrag te temperen. Maar aan die pillen kleven grote nadelen. Waarom gaan we er dan toch mee door? NPO2 om 22:10 uur.
